Carnaval ở thành phố Nice rất nổi tiếng.

Paris cũng có carnaval nhưng ít được biết hơn. Từ mười năm nay, Paris tổ chức Carnaval venitien, lặp lại kiểu y phục, mặt nạ carnaval thành Venise đã được lưu truyền khắp thế giới qua nhiều thế kỷ.

Ở Ý, từ thế kỷ 10, dân gian có tục lệ tư do ăn chơi trước những tuần chay hành xác công giáo Carême. Qua thế kỷ 11, tục lệ nầy được chính thức hoá, năm 1269, Viện Nguyên Lão quyết định ngày trước Carême là ngày lễ Mardi gras tức là ngày ăn mặn. Liên tiếp trong sáu tháng, từ tháng mười đến lễ Giáng sinh Noël, rồi từ lễ Hiện thân Epiphanie đầu tháng giêng đến Mardi gras, dân chúng có quyền mang mặt nạ để không ai biết họ là ai, nhất là trong quan hệ người nghèo kẻ giàu, người sang kẻ hèn. Trong khung cảnh tráng lệ, huy hoàng biểu dương những ngày lễ ở Venise, đây là một dịp để giới giàu sang tiện bề biểu lộ, thời trang mặc sức quyến rũ, tất cả thể hiện trong cảnh hài hòa màu sắc, cuộc thi đua xa hoa, sự hăng say cuộc sống, trong một bầu không khí vui tươi, nhộn nhịp.

Nhân dịp nầy, mọi hiềm khích trong các gia đình được tạm quên. Để tránh nổi buồn cho kẻ nghèo, một đạo luật cấm những nhà giàu mang đồ trang sức rực rỡ, trừ những ngày sau cùng, thế là mấy ông nhất là mấy quý bà mặc sức làm đỏm. Trong đêm tối, qua ánh sáng chập chờn những bó đuốc, xuất hiện những chiếc mặt nạ lấp lánh kim cương, hột hoàn, những chiếc áo vải quý phủ dài xuống tận đất, lắm khi phải có các cô phục dịch chạy theo vén tà. Thế mà trong đám đông chen chúc không hề có chuyện cướp bóc, những cử chỉ đe dọa, mọi sự diễn biến trong trật tự, hòa bình như là một buổi lễ gia đình.

Có thể xem Carnaval Vénitien là một thành công chính trị, kinh tế, văn hóa. Dân gian thích giải trí tìm đến carnaval trong bầu không khí vui chơi, thích thú, một phương cách biểu lộ tự do có một không hai. Trong thời gian carnaval, mặc sức chỉ trích, chế giễu bất cứ ai, quý tộc phải cúi đầu trước dân chủ qua hình thức vui cười. Thỏa thê lý trí từ đấy góp phần vào hòa bình xã hội. Khách khứa hằng vạn người, trong ấy có vô số vương tôn công tử đua nhau tự do vui chơi, những ngày carnaval nhân đấy trở thành một nguồn lợi tức đáng kể cho người dân thành phố.

Tất cả đều lợi dụng mặt nạ che thân áo choàng che bóng. Thật vậy, nếu trò chơi và tự do là điểm chung của mọi carnaval, Carnaval vénitien còn là một phong cách sống, một trạng thái tinh thần. Suốt thời gian carnaval, ai cũng mang măt nạ, chủ nhà, đầy tớ, giáo sĩ, quan tòa,…làm việc như thường ngày nhưng nay tự do nói, không còn phải tôn trọng lề thói, mọi hàng rào xã hội đều bị xóa bỏ. Chiếc mặt nạ và cái áo choàng tabarro trở nên những biểu hiệu của sự tự do, tự do nói, tư do chơi, tự do thực hiện mọi sở thích, ham mê, điên rồ. Không ai bắt buộc ai, cấm đoán ai….

Cái mặt nạ bắt nguồn từ những nhân vật trong hài kịch Ý với các cá tính đặc sắc, các hình bóng đặc trưng, các đạo cụ lố bịch thể hiện qua các nhân vật diễn trò nổi tiếng như Brighella, Colombine, Scaramouche, Polichinelle, Pierrot, Arlequin và Pantalon,…cho nên mặt nạ là chủ chốt của y phục carnaval. Nhưng không chỉ có mặt nạ. Áo quần có thể dựa theo bất cứ nhân vật nào trong đời sống : một y sĩ, vị thầy tu, kẻ ăn mày,…miễn là người mặc áo phải đóng đúng vai trò hay thể hiện sự thái quá. Cô gái nào mà không thích thú được làm công chúa dù là chỉ một ngày. Phụ nữ nào mà không thèm muốn lên ngôi hoàng hậu dù chỉ là một buổi tối. Song song với những niềm vui lãng mạn, nghệ thuật biếm họa, cử chỉ nhạo báng gây lên những trận cười thích thú, ngay cả ở những người trong cuộc, những người thấy mình qua thái độ của một kẻ khác dù thổi phồng quá mức. Ở một góc đường, một y sĩ già chữa bệnh dịch hạch, nổi bật trên mặt nạ là một cái mũi dài đầy cây thuốc, hai tay vén tà áo những người xung quanh như là bệnh nhân, gây ra những tràn cười hồn nhiên. Góc đường bên kia, có một nhà quý tộc khánh tận, đầu đội mũ lớn che mặt, thân mang áo dài sờn vai, chân đi đôi giày mòn gót, lủng lẳng bên hông chiếc kiếm hài kịch, hiến tặng người qua đường vàng bạc của một thời vàng son đã qua. Cái cười của người xem thế nào cũng nổi lên trong lòng khán giả xen lẫn một vài suy nghĩ về nhân tình thế thái, thời buổi thịnh suy. Carnaval venitien là như thế, cười ra nước mắt chưa chắc phải là chuyện vui.

Trong tinh thần Carnaval venitien, từ mười năm nay, người sáng lập và là hội trưởng Hội Paris Carnaval, bà Michelle Santi, cùng với Hội lặp lại cuộc biểu diễn y phục và mặt nạ. Làm việc công không, không có một phụ cấp nào, việc may sắm lại rất đắt tiền, mặc dầu là kỷ niệm lễ 10 năm thành lập Hội, Carnaval venitien ở Paris năm 2018 chỉ diễn ra vào hai chiều cuối tuần, thứ bảy và chủ nhật 10-11 tháng tư, thay vì kéo dài sáu tháng như ở bên Ý. Địa điểm được chọn lựa là cảng Arsenal, trên bờ sông Seine, cạnh quảng trường Bastille. Chủ yếu là y phục và mặt nạ nên phần trình bày nặng hơn phần diễn kịch. Carnaval hai năm một lần, trong xưởng may chật chội ở Paris quận 12 của bà Santi, một số phụ nữ, dưới sự chỉ dẫn, điều khiển, khuyến khích của bà hội trưởng, đã vui lòng may, thêu, tận dụng nhung, lụa, ren, vải hoa, vải dệt kim tuyến, dải trang sức, sợi tơ xe, khăn ngực, áo nịt, quần nịt, mũ vành ba múi, quạt,…và lẽ tất nhiên đủ loại mặt nạ Venise, là những kiểu moretta và bauta, để chế biến theo quy tắc nghệ thuật carnaval vài trăm mẫu trang phục lộng lẫy làm hoa mắt khán giả. Năm nầy qua năm khác, bà Santi nổ lực phục vụ Hội với tất cả bản tính hào hiệp, độ lượng, kinh nghiệm nghệ thuật, kỹ thuật may mặc, tài năng của mình để mỗi năm y phục mỗi khác đi. Có những người ở tỉnh cũng tự động may áo quần lên Paris biểu diễn chia vui với Hội Paris Carnaval.

Năm 2018, khoảng 200 diễn viên đến từ khắp Âu châu, nhạc sĩ, văn sĩ, ca sĩ, họa sĩ, người hát rong, kẻ kể chuyện,… tất cả đều hóa trang để cống hiến khán giả một cuộc biểu diễn thần diệu, màu sắc chói lọi. Những mặt nạ thai nghén theo trí tưởng tượng phong phú của những nghệ sĩ sáng tạo trong xưởng bà Santi đưa người xem về thành phố Venise khêu gợi, bí ẩn. Nhưng những diễn viên đến đây lại tranh đua trong nét duyên dáng, lịch sự, kiểu cách, cố đem tinh thần Venise về trên cảng Arsenal ở Paris.

Những tàu bè đậu dọc theo cảng cũng treo cờ đón tiếp carnaval. Giữa cảng, một chiếc đò gondole quen thuộc ở Venise chở vài ba diễn viên y phục rực rỡ tựa những xe hoa trên bộ. Cái cầu Mornay dài 100m bắc qua cảng cũng được trang hoàng để thay mặt cầu Rialto. Trên cầu và trên một chiếc tàu thủy, vào khoảng 16 giờ, nhiều ca sĩ ténor và soprano trình diễn những bài hát opéra Ý giữa một số diễn viên y phục cũng không kém phần trang nhã.

Trên bờ sông, khách có duyên còn gặp được những người hát rong với những điệu hát xưa, những kẻ kể chuyện lịch sử thành Venise huyền bí. Khách thưởng ngoạn nếu không len lỏi xem các y phục, mặt nạ, có thể dừng chân nghe hát hay kể chuyện, cũng có thể vào xem cuộc triển lãm tranh ảnh kỷ niệm mười năm của Hội. Ban tổ chức, nhất là bà Hội trưởng Santi, sau những ngày rộn rịp chuẩn bị trong bầu không khí thần diệu với nhiệt huyết của kẻ đam mê Carnaval vénitien, chắn chắn đã được hài lòng trước sự tham dự thưởng thức lớn lao cùng những lời khen ngợi chân thành của công chúng khán giả. Và mọi người chờ đợi hai năm nữa để lại được dự một biểu tượng văn hóa Carnaval vénitien khác ở Paris.

Tổng hợp

APP ILIXX Admin