2019 và 2020 là hai mùa cháy rừng gây thiệt hại nhân mạng lớn nhất kể từ ngày Úc lập quốc. Ghi nhận đưới đây là của một người Việt sống tại Melbourne, ông chia sẻ về những trận cháy rừng khắp nước Úc và ngay tại nơi gia đình ông đang cư ngụ.

Do địa thế 1/3 là sa mạc (màu vàng trong bản đồ), với khí hậu nóng và khô trong mùa hè ở nam bán cầu, gió mạnh trên 100 km/h, mỗi năm vào khoảng các tháng 12, 1 và 2 dương lịch, ở Úc đều xảy ra những vụ cháy rừng, khi gió nóng và khô từ sa mạc thổi về các tiểu bang miền nam và miền đông. Có nhiều nguyên trực tiếp khởi phát các vụ cháy rừng, trong đó thường thấy nhất là sét đánh mà không có mưa.

Đầu năm 1983, khi vừa đặt chân tới thành phố Melbourne, thủ phủ tiểu bang Victoria, được vài tháng thì xảy ra vụ cháy rừng lớn nhất, với nhiều người chết nhất, tính tới lúc đó. Vụ hỏa hoạn này được gọi là “cháy rừng Thứ Tư Lễ Tro” (Ash Wednesday bushfires) vì nó xảy ra đúng vào Thứ Tư Lễ Tro, 16 tháng 2 năm 1983, trong Mùa Chay của người Công Giáo.

Chỉ trong vòng 12 tiếng đồng hồ, hơn 180 đám cháy được sức gió 110 km/h tiếp sức, đã thiêu hủy một vùng rộng lớn ở biên giới hai tiểu bang Victoria và Nam Úc. Trong số 75 người bị thiệt mạng có 47 ở Victoria, 28 ở Nam Úc, trong số đó là 17 nhân viên cứu hỏa bị lửa bao vây không có đường thoát thân.

Ash Wednesday 1983: một xe cứu hỏa bị thiêu rụi

Hai mươi sáu năm sau, “kỷ lục bi thảm” nói trên đã bị phá vỡ bởi một vụ cháy rừng với quy mô nhỏ hơn nhưng hậu quả khủng khiếp hơn nhiều, đó là “Black Saturday bushfires”, cũng ở tiểu bang Victoria.

Ngày Thứ Bảy, 7 tháng 2 năm 2009, tiểu bang Victoria trải qua một trận hạn hán kéo dài, nhiệt độ lên tới 46.4 độ C tại Melbourne. Tới trưa, các đám cháy nhỏ riêng rẽ tại hai vùng Kilmore East và Murrindindi Mill, cách Melbourne khoảng 50 cây số về hướng bắc đông bắc, bị gió mạnh đổi chiều đã biến thành một đám cháy lớn, tiến về lâm viên quốc gia Kinglake.

Cùng khoảng thời gian, sức gió 125km/h đã thổi ngã các cột điện ở Kinglake tạo thêm các đám cháy khác, nhập vào đám cháy từ Kilmore East và Murrindindi Mill, thiêu hủy toàn bộ các khu rừng thông thuộc lâm viên quốc gia Kinglake và vùng phụ cận. Lửa cháy lan rộng một cách mau chóng tới mức chẳng những lực lượng cứu hỏa không kịp trở tay mà cả đến dân chúng địa phương cũng không được thông báo kịp thời để có thể chạy thoát.

Hậu quả, tới chiều tối ngày hôm đó, toàn bộ thị trấn du lịch Marysville thơ mộng và những khu dân cư lân cận đã bị thần hỏa thiêu rụi, 173 người bị chết cháy, trong số đó có ký giả truyền hình nổi tiếng Brian Naylor.

Black Saturday 2009: thị trấn Marysville thơ mộng yên bình trước trận cháy rừng

Thị trấn Marysville sau trận cháy rừng

Cũng nên biết, lâm viên Kinglake là lâm viên quốc gia ở gần thành phố Melbourne nhất, chỉ cách khoảng 45 cây số về hướng bắc đông bắc, cho nên vào mỗi cuối tuần trong mùa hè có rất nhiều gia đình đưa nhau lên đó cắm trại. Căn nhà của ông và một số bạn bè khác lại nằm khoảng giữa Melbourne và Kinglake cho nên họ thường rủ nhau lên đó cắm trại, hái dâu, câu cá.

Ngày Thứ Bảy, 7 tháng 2 năm 2009 đó, nếu không phải đi dự tiệc cưới con trai của một người bạn, rất có thể ông cùng bạn bè đã rủ nhau lên Kinglake National Park để trốn cái nóng, và biết đâu... không có đường về!

Mùa cháy rừng 2019/2020

Mùa cháy rừng ở Úc năm nay thay vì bắt đầu vào cuối tháng 11 đầu tháng 12 như thường lệ, lại đã bắt đầu từ tháng 9 (tại tiểu bang New South Wales), được ghi nhận là quy mô lớn nhất kể từ ngày Úc lập quốc, diện tích rừng bị thiêu hủy lên tới 12 triệu ha (tính tới ngày hôm nay, 11 tháng 1, 2020) nhưng vì phần lớn là đất nông nghiệp ở xa thành phố, là vùng các lâm viên quốc gia cho nên chỉ có 28 người bị thiệt mạng, con số là quá nhỏ so với 480 triệu gia súc và thú hoang vừa bị tiêu diệt (theo ước đoán của cơ quan hữu trách).

Dựa theo tấm bản đồ “cháy rừng” đính kèm sẽ thấy chi tiết về mùa cháy rừng năm nay, từ trái sang phải.

- Tiểu bang Tây Úc (Western Australia) nhìn ra Ấn-độ dương, năm nay cháy sớm vì bị các luồng không khí nóng từ phía tây Ấn-độ dương thổi sang, trong khi nguồn mưa mùa từ hướng bắc (quần đảo Indonesia ) chưa kịp tới nơi.

Mặc dù các trận cháy rừng diễn ra và lan rộng một cách mau chóng, thiêu hủy 1.7 triệu ha, nhưng chỉ có bốn nông dân bị thiệt mạng. Người Việt tại Tây Úc đa số sống ở thành phố Perth, thủ phủ của tiểu bang, nếu có nông trại, hoặc làm việc trong các nông trại, thì cũng quanh quẩn thành phố, cho nên không ai ở Tây Úc bị ảnh hưởng.

- Lãnh thổ Bắc Úc (Nothern Territory) tuy nóng nhất, khô nhất nhưng ít bị cháy rừng nhất, vì phần lớn diện tích là sa mạc. Darwin, thủ phủ Lãnh thổ Bắc Úc, cũng là thành phố có ít người Việt sinh sống nhất.

- Tiểu bang Nam Úc (South Australia) là nơi có đông người Việt đứng hàng thứ ba tại Úc, sau hai tiểu bang New South Wales và Victoria. Nam Úc là tiểu bang của cây trái và các vườn nho. Có nhiều người Việt đã trở thành “đại gia” qua việc mua hoặc thuê mướn nông trại để trồng rau trái. Những nông trại này đều nằm ở ngoại ô Adelaide, thủ phủ Nam Úc, còn các vườn nho thì nằm ở xa hơn, đa số thuộc về người Úc và di dân gốc Ý.

Nam Úc có ba vùng trồng nho để làm rượu nổi tiếng thế giới là: Barossa Valley lớn nhất (thường được so sánh với Napa Valley của California), Adelaide Hills, nơi sản xuất những chai vang trắng tuyệt vời, và Coonawarra, nơi sản xuất những chai vang đỏ ngon nhất thế giới.

Trong trận cháy rừng vừa qua, vùng Adelaide Hills, nơi có những gốc nho trên 100 tuổi, đã bị thiêu rụi, giá vang trắng ở Úc chắc chắn rồi đây sẽ tăng vọt.

Nói chung, trong mùa cháy rừng năm nay, Nam Úc bị cháy ít nhất so với các tiểu bang khác, nhưng thiệt hại rất đáng kể. Ngoài vùng đất trồng nho Adelaide Hills, còn có đảo du lịch Kangaroo Island ngoài khơi thành phố Adelaide bị thần hỏa thiêu rụi tới 3/4 diện tích, trong đó có trung tâm nghỉ mát Great Southern Ocean hiện đại vừa mới được khai trương.

- Tiểu bang Victoria là tiểu bang nhỏ nhất trong số năm tiểu bang nằm trên lục địa Úc, nhưng lại có mật độ dân số cao nhất, là nơi có đông người Việt thứ nhì sau New South Wales. Từ ngày lập quốc tới nay, Victoria là tiểu bang xảy ra cháy rừng nhiều nhất, với những mất mát sinh mạng bi thảm nhất (có tới 3 vụ, dẫn đầu Top 5).

Tới mùa cháy rừng năm nay, khoảng giữa tháng 12-2019, trong lúc hỏa hoạn đã hoành hành ở các tiểu bang khác thì tại Victoria vẫn chưa có một đám cháy rừng nào đáng kể; nguyên nhân chính là vì do ảnh hưởng gió từ nam cực thổi lên, mùa đông năm nay kéo dài, nhiệt độ không đủ nóng, cây rừng không đủ khô để bốc cháy khi bị sét đánh.

Nhưng chỉ bốn ngày trước lễ Giáng Sinh, cùng với nhiệt độ gia tăng đột ngột và gió mạnh, những đám cháy rừng nho nhỏ do sét đánh ở East Gippsland, một vùng ven biển thơ mộng ở đông nam tiểu bang cách Melbourne khoảng 200 km, đã biến thành những đám cháy quy mô, bao vây hơn 30.000 khách nghỉ hè tại vùng này. Không còn lối thoát, du khách và dân chúng địa phương phải chạy ra bờ biển lánh nạn.

Cháy rừng ở East Gippsland 2019

Tới những ngày cuối năm 2019, chiến hạm của Hải Quân và trực thăng Blackhawk của Không Quân Úc đã được điều động để di tản dân chúng ở những vùng bờ biển cháy dữ dội nhất.

Trong khi đó ở phía bắc tiểu bang, đã xảy ra cháy rừng quy mô ở Alpine National Park, là lâm viên quốc gia lớn nhất ở tiểu bang Victoria với diện tích 646,000 ha. Dĩ nhiên, các đám cháy rừng ở lâm viên quốc gia thì vô phương dập tắt.

- Tiểu bang New South Wales (NSW) là tiểu bang chịu thiệt hại nhiều nhất, về tài sản cũng như sinh mạng trong mùa cháy rừng năm nay. Trong tổng số 28 người bị thiệt mạng trên toàn quốc, có tới 24 người ở NSW.

Năm nay, mùa cháy rừng ở NSW đã bắt đầu vào những ngày đầu mùa xuân (6-9-2019), tức là ba tháng sớm hơn thường lệ, do hạn hán kéo dài và nhiệt độ gia tăng quá mức bình thường.

Từ vùng North Coast, cháy rừng lan xuống Mid North Coast, thiêu hủy các trang trại, gia súc, hoa màu, đe dọa hải cảng Port Macquarie.

Tới ngày 26-10-2019, cháy rừng bộc phát tại vùng núi Gospers Mountain trong lâm viên quốc gia Wollemi National Park; và tới ngày 27-12 đã thiêu rụi trên 500,000 ha.

Về phần thủ phủ Sydney, sau khi các đám cháy rừng bộc phát tại lâm viên quốc gia Lane Cove National Park ở Turramurra, South West Sydney vào ngày 12-11-2019, lần đầu tiên trong lịch sử, vùng nội ô Sydney đã được đặt trong tình trạng “báo động hỏa hoạn với khả năng bị hủy diệt”.

Do hậu quả của cháy rừng ở các vùng ngoại ô, mức độ ô nhiễm trong không khí ở Sydney đã lên gấp 11 lần mức độ cho phép, tức là còn tệ hại hơn thủ đô New Delhi của Ấn-độ.

Opera House và thành phố Sydney chìm trong màn khói đỏ cam 2019.

Qua đầu năm 2020, những ngày 3, 4, 5 tháng 1, bầu không khí đã bớt màu đỏ cam để chuyển sang xám đục, nhưng vào ngày 4 tháng 1, nhiệt độ ở Sydney đã nhảy vọt lên tới 46 độ C (114.8 F), và 49 độ (120.2 F) ở các vùng quê, lệnh báo động được ban hành trên toàn lãnh thổ tiểu bang trong bảy ngày liên tục.

Ở phía nam tiểu bang, cháy rừng đã không tha khu nghỉ mát nổi tiếng Snowy Mountains với trên 130,000 ha bị thiêu rụi.

Xa hơn nữa về phương nam, các đám cháy rừng tại Kosciuszko National Park, lâm viên quốc gia lớn nhất của nước Úc, đã “bắt tay” được với thần hỏa ở Alpine National Park ở phía bắc tiểu bang Victoria, tạo ra trận "siêu cháy rừng liên tiểu bang" có diện tích lớn nhất, sức tàn phá khủng khiếp nhất từ xưa tới nay

Cháy rừng liên tiểu bang (Kosciuszko National Park & Alpine National Park)

Tính tới ngày 11-1-2020, tổng số diện tích rừng bị cháy ở tiểu bang New South Wales đã lên tới gần sáu triệu ha, tức là một nửa trong tổng số diện tích 12 triệu ha bị cháy trên toàn quốc.

- Tiểu bang Queensland có một nửa lãnh thổ ở phía bắc có khí hậu bán nhiệt đới, là một tiểu bang nông nghiệp nên không có nhiều rừng, cho nên thường không bị cháy nhiều như ở các tiểu bang miền nam và miền tây. Thế nhưng năm nay do hạn hán, các trận cháy đồng cỏ và trang trại đã bắt đầu từ tháng 9-2019, tới nay đã thiêu hủy 2.5 triệu ha, tức là gần bằng phân nửa New South Wales, và hơn gấp đôi Victoria.

Trong khi không bị thiệt hại về nhân mạng và rừng, Queensland bị thiệt hại nhiều nhất về hoa màu và gia súc.

Theo ước tính sơ khởi, không kể tài nguyên thiên nhiên mà chỉ tính thiệt hại vật chất, con số thiệt hại của nước Úc tính cho tới nay là vào khoảng 20 tỷ Úc kim.

“Từ hơn 30 năm nay, ông Thiện sống ở Mill Park, một vùng ngoại ô tuy chỉ cách trung tâm thành phố Melbourne 20 cây số nhưng khung cảnh tương đối hoang dã, có nhiều cây cối vì nằm gần con sông Plenty, vốn là thiên đường bất khả xâm phạm của các loài chim quý của nước Úc, trong đó có thiên nga đen mỏ đỏ, và dĩ nhiên của hàng ngàn hàng vạn con kangaroo!” ông Thiện cho biết thêm “Vào một ngày sau lễ Giáng Sinh, nghe tiếng trực thăng cứu hỏa bay sát trên mái nhà, tôi vội chạy ra sân tìm hiểu, nhìn xuống bờ sông mới biết đang cháy cỏ và rừng thưa dọc theo bờ. Vì không có đường cho xe cứu hỏa chạy xuống dập tắt, người ta phải sử dụng trực thăng, qua ngày hôm sau, đám cháy hoàn toàn bị dập tắt, đây là đám cháy duy nhất xảy ra ở gần thành phố Melbourne cho nên đã được các đài phát thanh, truyền hình loan tin rất chi tiết không quên kêu gọi dân chúng địa phương sẵn sàng di tản"

Cháy cỏ và rừng thưa ở Mill Park

APP ILIXX Admin

Theo Hữu Thiện, Australia.