Món nướng Mông cổ, Mongolian grill được Wu Zhaonan chế ra ở Đài Bắc vào năm 1951.

Thành phố Rapid City thuộc tiểu bang South Dakota có một kỳ quan rất nổi tiếng, đó là bức tượng điêu khắc bốn vị Tổng Thống Hoa Kỳ trên đỉnh núi đá hoa cương Mount Rushmore.

Theo lời mời của Đức An, là chủ nhân của hệ thống nhà hàng Mongolian Grill. An có một nhà hàng ở đó muốn nhờ tôi đến góp ý về việc mở thêm suất ăn sáng tăng thêm lợi tức cho tiệm, tôi nhận lời ngay vì đang rảnh và cũng muốn đến tận nơi để chiêm ngưỡng bức tượng có một không hai ở thành phố này.

Đến Hoa Kỳ năm 1982, định cư ở Pittsburgh Pennsylvania. An đi học trở lại, lấy bằng kỹ sư điện năm 1987, làm việc cho National Semiconductor, rồi cho Micron Technology, cuối cùng chuyển sang làm cho Motorola được mấy năm thì được hãng chuyển về nhà đuổi gà cho vợ.

Không chấp nhận cuộc sống nhàm chán, An bỏ vợ con ở lại để một mình đi chu du qua khắp các tiểu bang của nước Mỹ. An đã từng ghé qua Idaho, Oregon, Colorado, Minnesota, Montana, South Dakota.... Đi qua mỗi thành phố, thấy có điều kiện thuân lợi là An cho mở một vài tiệm ăn kiểu Mongolian Grill. Kiếm người trông coi rồi tiếp tục chu du sang tiểu bang khác để tìm chỗ mở thêm. Cứ như thế, An đã mở đến tiệm thứ 13.

Làm chủ công ty mà có cuộc sống nhàn nhã, thảnh thơi như thế thì cũng dễ hiểu vì công việc đã giao hết cho nhân viên làm rồi, đâu cần gì phải bận tâm. Điều làm tôi thắc mắc hơn cả, chính là nơi con người của An. Tôi đã từng có dịp đi ăn với An không biết là bao nhiêu lần, cho đến nay, tôi vẫn nghi ngờ là miệng An không có vị giác, anh ăn gì cũng thấy ngon miệng dù là ăn phải những món ăn rất tồi, đã thế anh lại không biết nấu nướng. Tôi nghĩ bất quá An chỉ biết nấu mì gói và luộc trứng là hết. Ấy vậy mà An đang làm chủ nhà hàng, mà lại làm chủ tới 13 cái mới thật đáng nể.

Tôi và An hẹn gặp nhau ở Sioux Falls để cùng lái xe đi Rapid City. Chúng tôi rời Sioux Falls lúc 10 giờ sáng, đường sá thật tốt và vắng vẻ, thỉnh thoảng mới gặp một vài chiếc xe đi ngược chiều. Hai bên đường lác đác những đàn bò khoang đen trắng đang chăm chỉ gặm cỏ, cảnh tượng đó cho ta cái cảm giác thật yên bình.

Tiệm Mongolian Grill của An rộng hơn 600 m2 sắp xếp được hơn 350 chỗ ngồi. Tiệm tọa lạc trên đường LaCross Street, đây là một trong những con đường sầm uất bậc nhất của Rapid City. Nếu xét theo phong thủy, địa điểm làm ăn của An thật là lý tưởng: Phía trước mặt tiệm, bên kia đường là một sân chơi mini golf có suối nước chảy róc rách rất đẹp mắt. Phía sau tiệm là rặng núi Rocky Mountains chập chùng ẩn hiện xa xa coi rất ngoạn mục. Xung quanh tiệm được bao bọc bởi hàng mấy chục khách sạn to nhỏ. Những khách sạn đó nằm rất gần tiệm ăn của An, gần đến độ có thể đi bộ đến tiệm để ăn. Có quá nhiều điều kiện thuận lợi nên tiệm của anh có rất đông khách đến ăn.

Đây là lần đầu đầu tiên tôi bước chân vào một tiệm ăn kiểu Mongolian Grill. Trước kia tôi cứ nghĩ tiệm ăn loại này, thực đơn chắc sẽ phải dùng rất nhiều thịt bò, thịt trừu hoặc thịt dê để nấu nướng, bởi vì khi nói đến xứ Mông Cổ thì ai cũng nghĩ đến đồng cỏ, chăn nuôi bò, dê, nuôi cừu…

Nhưng mọi thứ đều ngoài trí tưởng tượng của tôi. Thực đơn của Mongolian Grill chẳng có món thịt bò, cũng chẳng có thịt dê gì ráo mà chỉ có đơn độc một món ăn y hệt như món mì xào mà tôi thường ăn ở các tiệm người hoa hoặc tiệm Việt Nam, chỉ khác một chút là tại đây đầu bếp biểu diễn xào mì ngay trước mặt thực khách trong lúc họ đứng chờ.

Mì được xào trên một vỉ nướng thật lớn bằng gang, hình tròn phẳng mặt, được nung nóng bằng gas, lửa nóng đến hàng trăm độ C nên mỗi tô mì chỉ nấu mất khoảng 30 giây là xong.

Bước vào tiệm ăn, thực khách được mời xếp hàng chọn một cái tô rồi tự tay gắp thực phẩm cho vào tô của mình. Thực phẩm gồm các thứ rau cải, rau thơm, hành, nấm... các loại thịt tươi gồm có gà bò và heo đã thái sẵn, đồ biển có thanh cua, tôm tươi đã bóc vỏ... Thực khách tuần tự lấy rau thịt cho vào tô kế đó gắp mì sợi đặt lên trên, tiếp đến thực khách dùng muỗng múc các loại sốt gồm xì dầu, dầu mè, tương ớt ...rưới lên tô mì theo khẩu vị ưa thích của mình, xong rồi đưa tô mì "thập cẩm” đó cho đầu bếp xào chín ngay trước mặt của mình. Xào xong, đầu bếp gạt mì vào tô và giao lại cho thực khách. Bây giờ thực khách chỉ còn có việc tìm một chỗ ngồi thoải mái để thanh toán cho hết cái tô mì Mông Cổ to lớn đó. Nên nhớ rằng ở đây không có đồ ăn tráng miệng nên ăn xong, uống hết ly nước, rồi cứ tự nhiên ra về. Trước khi về, đừng quên trả tiền tô mì và tip cho bồi bàn, kẻo ông chủ ổng buồn. Thêm điều này nữa, nếu thực khách lỡ tay lấy thực phẩm nhiều quá ăn không hết, thực khách có thể xin người hầu bàn một hộp giấy để đựng đồ ăn thừa mang về nhà.

Vì tò mò, tôi cũng xếp hàng làm một tô cho biết sự đời. Thực phẩm được bầy hai bên quầy, đựng trong các khay bằng kim loại. Có cả chục thứ rau và năm bảy loại thịt, tôi lấy tất cả mỗi thứ một gắp cho vào tô. Đi hết dẫy quầy thì cái tô đầy ắp có ngọn, vun lên cao như ụ rơm, kế đó, cho vào mỗi loại sốt một muỗng rồi đưa cho đầu bếp xào. Đem về bàn, tôi cố gắng hết sức mà chỉ ăn hết có nửa tô, bởi vì mì xào mặn quá. Tôi nghĩ trong bụng chắc mình cho quá nhiều nước tương nên bị mặn. Tôi đưa mắt quan sát thấy nhiều người Mỹ họ cũng cho như vậy, có người lại chẳng cho gì cả mà sao họ cũng tỉnh bơ ăn hết phần của mình, không có ai bỏ thừa lại như tôi. Như thế này, thì rõ ràng, mỗi tô mì sẽ có vị mặn nhạt khác nhau. Như vậy muốn làm được một tô mì ngon vừa miệng chắc phải đi ăn nhiều lần lắm mới có kinh nghiệm được.

Tôi ngồi suốt cả buổi tối ở tiệm để quan sát. Hôm đó, khách vào ăn đông lắm, nhưng nhìn kỹ, chẳng thấy ai than phiền điều gì, chắc là họ cũng hài lòng với thức ăn. Nhưng tôi thì nghi ngờ một điều: Hay là thực khách họ cũng mang cùng một căn bịnh "thiếu vị giác" như chủ nhân của cái nhà hàng này?

An cho biết, tiệm Mongolian Grill đầu tiên, anh sang lại từ một người Hoa ở Nampa, Idaho. Lúc đó trong tay anh chỉ có 20 ngàn đô la, mượn ngân hàng thêm một ít, thế là anh làm chủ được tiệm. An thú thực là anh không biết nấu nướng và cũng chưa bao giờ có một khái niệm gì về việc mở một nhà hàng. Mọi việc xảy ra là do tình cờ. Vì nhẹ dạ cả tin, anh bị ông chủ nhà hàng người Hoa kia gạ gẫm sang lại cho cái nhà hàng đang trên đà xập tiệm. Thế nhưng chẳng biết là do "ở hiền gặp lành", hay do "Trời đãi kẻ khù khờ", hoặc do "Thời thế xoay chuyển" mà quán ăn của anh phất ngay lên như diều gặp gió. Chỉ trong vòng một năm anh đã trả được hết nợ ngân hàng, lại còn dư thêm một số vốn trong tay coi cũng ngon lành.

Điều hành tiệm được một năm, anh mới chợt khám phá ra rằng, anh chính người thừa thãi nhất trong nhà hàng. Tiệm có 4 đầu bếp, 2 phụ bếp, 3 người hầu bàn, 2 người rửa chén, 2 người thu ngân. Khi có ai nghỉ họ tự thay phiên cho nhau nên chẳng bao giờ anh phải nhúng tay vào việc gì. Nếu chẳng may tiệm có thiếu người làm, anh cũng không giúp được gì hết, vì anh có biết làm cái gì đâu. Đang rảnh rang, lại thấy nhà hàng kiểu này kiếm tiền dễ quá, lại dễ điều hành. Rút kinh nghiệm, anh ôm bản vẽ của nhà hàng cũ tìm đến các thành phố nhỏ khác để mở thêm chi nhánh. Trong vòng có mười mấy năm, anh đã mở tới hơn chục tiệm ở các thành phố Boise, Idaho; Bend, Oregan; Billings, Montana; Pueblo, Colorado; Mankato, Minnesota; Rapid City, South Dakota...

Sáng hôm sau, An lái xe đưa tôi đi Mount Rushmore, trong lúc lái xe, tôi làm một cuộc phỏng vấn nho nhỏ.

- An có thể cho tôi biết bí quyết nào đã giúp An thành công một cách dễ dàng như vậy không?

An cười cười nói: Em chẳng có bí quyết nào đặc biệt, chỉ là áp dụng đúng với câu: "Thiên thời, Địa lợi, Nhân hoà". Giải thích câu này ứng vào trường hợp của em nó hơi tiếu lâm một chút nhưng thấy rất có lý.

Nói về Thiên thời, em bị đuổi việc, đó chính là Thiên Thời, không bị đuổi việc thì đâu có cơ hội mở nhà hàng có đúng không? Rồi em lại gặp phải cái thằng cha Ba Tàu mắc dịch kia nó lừa bán cho em cái tiệm đang trên đà phá sản, đó cũng là Thiên thời.

Địa Lợi thì khỏi phải nói rồi. Muốn mở bất cứ một nhà hàng nào, yếu tố địa lợi bao giờ cũng là điểm quan trọng nhất. Em đã phải bỏ rất nhiều thì giờ, lang thang khắp phố chợ chỉ để tìm cho được địa điểm thuận lợi để mở tiệm. Nhưng nghĩ cũng tức cười, có khi mình cố gắng tìm kiếm hàng tháng mà không tìm ra được nơi nào vừa ý, có khi tình cờ lại tìm được địa điểm rất tốt ví dụ như cái tiệm ở Rapid City này.

- An có thể nói rõ hơn một chút về địa lợi được không?

An cười kể tiếp: Huynh cũng biết là trong lãnh vực kinh doanh nhà hàng, chọn lựa một địa điểm thích hợp cho nhà hàng của mình là một mối quan tâm lớn. Quan niệm của mỗi người rất khác nhau ở cách lựa chọn. Riêng đối với loại nhà hàng này, có hai địa điểm em kết nhất đó là các thành phố du lịch, kế đến là các thành phố có trường đại học. Du khách và sinh viên là hai loại khách hàng ăn uống dễ tính nhất, họ lại không có điều kiện để tự nấu ăn lấy nên bắt buộc phải ăn nhà hàng. Cái lý do quan trọng hơn là họ chỉ ăn ở tiệm của mình trong một thời gian ngắn ngủi rồi đi nơi khác, không bao giờ quay trở lại nữa. Hết lớp người này đi, rồi lớp người khác lại đến, dù nấu ăn ngon hay dở mình cũng chẳng bao giờ kịp nghe lời khen chê của họ.

- Hèn chi món ăn của tiệm đơn điệu như thế mà sao lại có đông người đến ăn! Còn Nhân Hoà là thế nào?

- Nhân Hoà à! Cái điểm này nó nằm ở cuối câu nhưng đối với em nó lại là điểm quan trọng nhất. Nhân Hoà phải có ở hai nơi. Nơi thứ nhất là ở ngay tiệm ăn. Nơi đây, mình phải chọn nhân viên như thế nào để họ làm việc với nhau cho hợp rơ thì nhà hàng mới hoạt động trơn tru được. Đây cũng là điểm khó nhất trong việc quản trị nhà hàng, không giải quyết được việc này nhà hàng sập tiệm như chơi.

Và Nhân Hoà cũng phải có ở tại nhà của mình nữa: Cổ nhân thường nói:"Thuận vợ thuận chồng, tát bể đông cũng cạn", theo em đó chỉ là điều mơ tưởng, trên thực tế không bao giờ có. Không biết những người làm thương mại khác thì tình trạng gia đình của họ như thế nào không rõ, riêng tình trạng gia đình em thì khá đặc biệt. Em nghĩ, em có thể làm được nhiều việc lớn lao là nhờ em có được toàn quyền quyết định công việc làm ăn của mình. Bà xã em và cả con cái không bao giờ nhúng tay vào công việc kinh doanh của em. Có bao giờ huynh thấy bà xã em đi theo ra tiệm chưa?! Nhiều người rất lấy làm lạ nhưng đó là bí quyết thành công đặc biệt của em.

- Thế cái ưu điểm của tiệm ăn loại Mogolian Grill là gì? Tại sao An chỉ thích mở loại nhà hàng này?

- Như huynh cũng biết đó, cái khổ tâm của các nhà hàng truyền thống là họ phải tìm cho được đầu bếp giỏi, dù phải bỏ ra rất nhiều tiền. Các tay đầu bếp đều biết rằng, họ là linh hồn của nhà hàng, vận mệnh của tiệm ăn nằm trong tay của họ nên họ tha hồ yêu sách. Nỗi khổ của các chủ nhân nhà hàng chính là nằm ở chỗ đó, cho nên chủ nhà hàng phải là một người biết nấu ăn giỏi thì đầu bếp mới không dám yêu sách.

Loại nhà hàng kiểu Mongolian Grill thì không như vậy, "đầu bếp" không phải là một vấn nạn như các loại nhà hàng kể trên. Huynh có tin không? Chỉ mất một vài tiếng đồng hồ là em có thể huấn luyện được một đầu bếp mới. Huấn luyện đầu bếp cho tiệm Mongolian Grill dễ dàng lắm, bởi vì đầu bếp không cần phải biết nêm nếm chế biến gì hết! Người được huấn luyện chỉ cần nhanh nhẹn một chút và có sức khỏe là làm được, bởi vậy tìm đầu bếp làm cho tiệm ăn loại này là chuyện nhỏ.

- Hình như mấy tiệm ăn của An không có nhiều nhân viên người Việt? Để xem nào, tôi thấy có nhiều người Phi, người Đại Hàn, người Hoa, chỉ thấy có ba bốn người Việt.

- Người Việt mình cần cù và làm việc giỏi nhưng không ai chịu sống ở các thành phố nhỏ, mà các tiệm của em thì hầu hết nằm ở các thành phố nhỏ nên rất khan hiếm thợ Việt. Thực ra sống ở các thành phố nhỏ dễ kiếm tiền và nhất là dễ để dành tiền, nhưng người Việt mình ham vui, đâu có ai chịu đi ra xa.

- Tôi thấy nhân viên tiệm ăn họ có vẻ mến An vậy có bí quyết gì không?

An vừa cười vừa nói: Đơn giản lắm, đối với nam nhân viên thì cứ cho họ mượn tiền ứng trước khi nào họ cần, còn nữ nhân viên thì cứ thường cho họ bonus là xong. Họ quý em là ở chỗ đó.

Tôi đùa nói: Tốt quá, vậy chắc tôi phải đầu quân về làm việc cho An mới được để thỉnh thoảng mượn trước tiền lương đi đánh bài... An có thể bật mí một chút về lợi tức của một tiệm Mongolian Grill không?

- Em không thể cho huynh con số chính xác lợi tức của từng tiệm, nhưng có thể nói chung chung như thế này. Tiệm ăn nào có lợi tức dưới 100 ngàn một năm thì tìm cách bán đi, vì nó không đáng để giữ lâu dài. Tiệm ăn mà huynh đến thăm hôm qua có lợi tức gấp ba lần mấy tiệm kia, nếu tổ chức bán thêm suất ăn sáng, tiệm đó có thể có lợi tức gấp bốn lần... Kìa, sắp đến rồi, chuẩn bị máy chụp hình đi huynh, chụp hình tượng Tổng Thống ở vị trí này sẽ có góc cạnh lạ hơn.

Tượng bốn vị Tổng Thống đã xuất hiện trước mắt, An lái xe vào lề đường để cho tôi bấm vài tấm ảnh trước khi đi vào khu đậu xe chính của Mount Rushmore.

Hôm nay là ngày nhập trường của đa số học sinh các trường đại học, nên chắn chắn số người đến thưởng ngoạn có ít đi, tuy vậy, tôi thấy số người đến đây vẫn còn đông, người nào cũng tất bật lo chụp hình kỷ niệm.

Chúng tôi định sẽ đi xem bức tượng điêu khắc vị anh hùng của Bộ Lạc Sioux là "Crazy Horse" và căn cứ máy bay B-2 nữa nhưng không còn thời gian, hẹn sẽ đi vào dịp sau.

Rapid City nằm dưới bóng của ngọn núi Harney Peak, là ngọn núi cao nhất của rặng Rocky Mountains. Thành phố này được hình thành do phong trào đi tìm vàng khoảng thập niên 1874-1884. Vàng được tìm thấy trong rặng núi Black Hills, Rapid City là cửa ngõ để đi vào rặng núi này. Về sau không còn vàng để đào nữa, nhưng thành phố vẫn còn tồn tại là nhờ Nhà điêu khắc trứ danh Gutzon Borglum đã tạc một bức tượng vĩ đại chân dung 4 vị Tổng Thống (George Washington, Thomas Jefferson, Theodore Roosevelt, Abraham Lincoln) trên đỉnh của ngọn núi Mount Rushmore.

Công trình được bắt đầu vào năm 1927 và hoàn tất vào năm 1941 đã biến Rapid City thành trung tâm du lich của vùng Trung Tây Hoa Kỳ. Năm 1940 Chính Phủ mở một căn cứ không quân tại đây lôi kéo theo khoảng 30.000 dân cư đến lập nghiệp gồm quân nhân và gia đình của họ. Ngày nay dân số Rapid City có khoảng 65.000 dân. 85% là người mỹ trắng, 20% là người gốc Da đỏ, còn lại là các sắc dân khác gồm Á châu 1%, Da đen 1%, La Tinh 2%... , số người Việt Nam trên niên giám điện thoại của thành phố chỉ có khoảng 50 người.

Hiện nay, vùng núi Black Hills kể luôn Rapid City nằm trong khu tự trị của bộ lạc Sioux, do đó khi đến thăm vùng này bạn đừng ngạc nhiên khi thấy xuất hiện sòng bài ở khắp nơi. Kế bên tiệm Mongolian Grill của An cũng có một tiệm Casino. An nói với tôi, tiệm Mongolian Grill của An là độc nhất ở thành phố này. Tiệm đã được thành phố chấm điểm là tiệm ăn nổi tiếng thứ hai ở Rapid City!. Chỉ trừ Tổng Thống Mỹ, còn tất cả những nhân vật có máu mặt trong chính quyền cũng như tài tử điện ảnh đều đã từng đến tiệm của An khi họ có dịp ghé qua thành phố này. An nói, nếu có khách du lịch người Việt đến ăn anh sẽ tính một giá rất đặc biệt.

Theo Bình Minh

Tổng hợp

APP ILIXX Admin