Nhiều người vẫn tin rằng Nhà thờ Notre Dame ở Paris là bất tử, không thể bị hủy diệt.

Nhiều người trên thế giới được tận mắt chứng kiến thần hỏa thiêu rụi một phần mái của nhà thờ Notre Dame de Paris trong nỗi bất lực, kinh hoàng. Điều này cho thấy con người đứng trước một tai họa cận kề sẽ thấy mình quá mong manh, nhỏ bé và bất lực.

Cảm nhận được sức mạnh từ trong chốn lửa “hỏa ngục” ấy, nó như một răn đe cho con người, hay như một cảnh báo về một đại họa tương lai theo cái nghĩa “giờ đã điểm”, nó không thuần túy là một sức mạnh thiên nhiên nữa, nó đang ẩn chứa một sức mạnh siêu nhiên.

Có lẽ chỉ trong những giây phút hiếm hoi ấy, con người mới cảm nghiệm được điều ấy. Ta là ai? Ta đã làm gì? Những điều không dễ diễn tả được bằng ngôn ngữ đời thường. Đôi khi chỉ còn một cách lặng thinh nghe đất trời kể lể. Lối kể lể bằng một sức mạnh như vô tình. Nước lửa, đời thường là bạn với con người mà nay sao bỗng trở nên hung dữ như thế?

Nhiều người không biết giải thích ra sao đành đổ cho quỷ làm. Cái gì khủng khiếp xảy ra mà không do con người thì do quỷ làm. Người Đông Phương thì thường đổ vạ vu vơ là: Trời làm.

Đã thế, có thể nhiều người còn chưa biết chuyện là vào tháng 6 năm 2016, nước sông Seine tràn đập, đã dâng lên ngập nhà thờ Notre Dame khiến mồ mả các giám mục chôn cất ở đây từ thế kỷ XV trôi lềnh bềnh. Nhiều cỗ quan tài do sức nước làm bật tấm ván thiên khiến xác người bên trong lộ ra tạo nên một cảnh rùng rợn.

Nhà thờ Notre Dame Paris trước khi lụt

Nhà thờ Notre Dame Paris trận lụt ngày 1/6/2016

Tờ Paris Match, số ra ngày thứ hai 15 tháng tư 2019, giật tít: “Nhà thờ Notre Dame, trái tim của nước Pháp bốc cháy”. Bên trong, ký giả nhiếp ảnh Ian Langsdon viết: “Phải mất 182 năm để xây dựng ngôi thánh đường này, nhưng chỉ cần vài giờ đủ để phá hủy nó.”

Nhìn ngọn lửa trên mái nhà thờ bốc cao ngùn ngụt, chung quanh là giàn giáo nặng 500 tấn bắt người ta nghĩ rằng ở bất cứ thánh địa nào, ở bất cứ đền đài cung điện nào, ở bất cứ kiến trúc cổ xưa nào đạt tới đỉnh cao của cấu trúc nghệ thuật, tồn tại bao đời, cũng là những câu chuyện kể lịch sử có thể đọc được trên từng phiến đá, từng bức tượng, từng tấm kiếng màu.

850 năm ngôi thánh đường Notre Dame de Paris

Hầu như trong bóng tối nhập nhòa của tòa kiến trúc – hơn ở đâu hết – hòa với không gian trầm mặc, âm u đều ẩn hiện một câu chuyện sử, một nhân vật của lịch sử, đã từng hiện diện nơi đó. Phải cùng nhau nhìn nhận là nhà thờ Notre Dame đã chứng kiến những giờ phút lịch sử vĩ đại nhất của nước Pháp, trải dài từ chế độ Quân chủ sang Đế quốc rồi Cộng Hòa. Đã hàng trăm năm lịch sử xảy ra nơi đây với bao trò biển dâu, biến động. Cho nên, mỗi tấm kính mầu của nhà thờ Notre Dame de Paris có thể là một câu chuyện kể về lịch sử một thời đại mãi mãi còn ghi dấu. Nhất là lịch sử đạo Thiên Chúa giáo.

Notre Dame De Paris trải qua 850 lịch sử lẽ nào lại thiếu bóng dáng câu chuyện lịch sử ngự trị trong nó? Trong truyện Thằng Gù nhà thờ Đức Bà, Văn hào Victor Hugo cũng đã mường tượng ra một cảnh tượng hỏa hoạn trong bóng tối lập lòa của ngôi thánh đường này như một lời tiên tri trước đây chăng?

Nếu không cảm nhận được điều ấy thì tất cả cái cấu trúc xây dựng, những tháp nhọn, 500 tấn gỗ sồi với những vòng cung, những đà ngang dọc, bắt chéo dù cực kỳ tinh xảo, cộng với 250 tấn chì của mái nhà thờ cho dù có nguy nga đồ sộ tới đâu cũng chỉ là đống gỗ gạch đá ngổn ngang.

Không, thực sự không phải như vậy, nó không phải chỉ là gỗ đá, nó phải là thứ gì hơn thế nữa! Nhà thờ Notre Dame De Paris, ngoài cấu trúc cổ kính còn có một tầm vóc lịch sử mà trận hỏa hoạn này có thể làm tiêu tan đi mất. Đó là cái có thể mất trong trận hỏa hoạn thế kỷ này. Cái hồn tính, cái lịch sử của Notre Dame có thể không còn được như trước nữa. Đó là cái mất lớn lao nhất mà không ai có thể ước lượng được bằng những con số.

Từ những nỗi niềm riêng tư như vậy để nhìn chết lặng hằng giờ trước cảnh ngọn lửa phừng lên thiêu rụi mái nhà thờ Notre Dame De Paris. Nhiều người tự hỏi sau này ngôi thánh đường sẽ được xây dựng lại như thế nào? Cái nào giữ, cái nào bỏ là một bài toán nan giải. Giữ gìn bảo trọng quá khứ, nhưng không thể không hướng về tương lai. Quá khứ là cái gì và tương lai là cái chi? Là hơn 10 triệu du khách lũ lượt kéo đến ngôi thánh đường này mỗi năm để tìm lại dấu chân kỷ niệm của quá khứ.

Tính cách tương đối trong mọi sự vật được dịp ló như một cảnh giác rằng không có di sản nào là bất diệt, bất biến. Cái thang chữa lửa cao nhất của Paris cùng lắm chỉ kéo lên được 46 mét trong khi điểm cao nhất của Nhà thờ đến 96 mét.

Hơn 800 năm tồn tại. nếm trải đủ vinh nhục, ngôi thánh đường như một chứng nhân của lịch sử, vậy mà trong phút chốc bỗng chốc tan thành mây khói. Trong đêm tối, hình như chỉ còn tượng Thánh giá còn đứng vững, lóe sáng bởi vì sức nóng nung chảy đỏ rực. Nhiều người bám víu vào đây như một niềm tin.

Trong nhiều thế kỷ trôi qua từ Trung cổ qua thời Phục Hưng, nhà thờ Notre Dame De Paris vốn vẫn là nơi tiêu biểu cho trái tim, trí tuệ của nước Pháp. Những trí thức hàng đầu và những đứa con tinh thần của nước Pháp đã từng đến nơi đây rồi dần nối đuôi nhau ra đi. Thế nên mới hiểu thế nào là sự hưng phế, sự lớn lên rồi tàn lụi theo năm tháng của lịch sử.

Nhà thờ Notre Dame De Paris đã từng chứng kiến những năm tháng huy hoàng, những bước chân lui tới của hoàng thân, quốc khách trong các dịp lễ lạc.

Khởi công xây dựng vào năm 1163

Ngày 23 tháng 10 năm 1715 chôn cất một phần thân xác của Vua Louis XIV tại Notre Dame.

Ngày 2 tháng 12 năm 1804, Notre Dame De Paris tổ chức lễ đăng quang của hoàng đế Napoléon đệ I có sự hiện diện của Giáo hoàng Pio VII.
Ngày 26 tháng 8, 1944, tướng De Gaulle và tướng Philippe Leclerc tiến vào ngôi Thánh đường trong tiếng hát “Tạ ơn” nhân ngày giải phóng Paris trong Đệ nhị thế chiến.

Đón tiếp Tổng Thống Nixon và Ngoại trưởng Kissinger 6-4-1974.

Đón tiếp ông Hoàng Monaco 11-1-1996.

Đón tiếp Giáo Hoàng Phao-lô đệ II, tháng 8-1997.
Lần sau cùng đón tiếp Giáo hoàng Benoit XVI, tháng 9-2008.

Và những buổi lễ cầu hồn cho các vị tổng thống De Gaulle, Pompidou và Francois Mitterand... Biết bao nhiêu dấu vết lịch sử đã được ghi lại ở nơi đây.

Ngôi thánh đường này cũng có lúc từng bị đập phá, nguyền rủa và rơi vào tình trạng bị cô lập. Nhiều khách thập phương khi đến tham quan thánh đường hẳn đã không biết gì nhiều về 850 năm lịch sử ấy.

Thật vậy, phải tìm hiểu lịch sử và lần tìm đọc lại những trang sử ấy mới mong hiểu được tính chứng nhân lịch sử của nó, từ sự hình thành, phát triển đến trầm luân hưng phế của Notre Dame De Paris trong suốt hơn 850 năm.

Tính ra từ sau cuộc cách mạng Pháp, tinh thần thế trị đã dứt khoát thay thế dần vị trí thần quyền của giới tăng lữ. Nhiều khuynh hương chống lại giáo trị đã hình thành và được biểu lộ công khai. Sự trộn lẫn thế quyền và thần quyền trước đây đã là nguyên nhân của rất nhiều lạm dụng, nhân danh thần thánh để biện hộ và bào chữa cho những sai trái và những điều xấu xa đưa nước Pháp đến một xã hội thối nát, mục rữa bên trong.

Phải lành mạnh hóa nước Pháp bằng cách trả cái thần quyền về đúng chỗ của nó, để cho thế quyền cai quản xã hội bằng pháp luật, và sau đó, nước Pháp đã tạo dựng nên một thể chế cộng hòa thế tục.

Thật vậy vào những năm 1905, luật pháp của Cộng hòa Pháp quốc đã chấm dứt một giai đoạn gắn kết mối liên lạc mật thiết giữa một nhà nước thế trị với các niềm tin tôn giáo.

Ngay từ điều 1, của đạo luật tách rời tôn giáo khỏi chính quyền năm 1905 ghi lại:

“Article I: La République assure la liberté de conscience. Elle garantit le libre service des cultes.” (Nền cộng hòa bảo đảm quyền tự do lương tâm và quyền tự do tín ngưỡng).

Và trong điều khoản 2, áp dụng một cách cụ thể như sau:

“Article 2: Ne reconnait, ne salarie ni ne subventionne aucun culte...” (nhưng không nhìn nhận, không trả lương cũng không tài trợ cho bất kỳ tôn giáo nào.)

Luật tuy là thế, nhưng trong việc thi hành gặp rất nhiều trở ngại cũng như chống đối, đặc biệt từ phía Thiên Chúa giáo. Điều đó cũng dễ hiểu, vì Thiên Chúa Giáo có mối liên hệ sâu xa về hệ thống quyền lực. Giáo hội Thiên Chúa của Pháp vẫn coi vị Giáo Hoàng ở Vatican chẳng những có thẩm quyền chính trị bao trùm trên Giáo hội Thiên Chúa Giáo mà còn trên cả chính quyền nước Pháp.

Sự tách biệt giáo hội Pháp ra khỏi chính quyền và nhất là qua vụ Dreyfus trong đó giới truyền thông Thiên Chúa giáo từng vào cuộc một cách công khai và tích cực.

Vụ việc là Đại úy pháo binh Alfred Dreyfus (1859-1935), gốc người Do Thái ở trong quân đội Pháp, ông bị kết án vì một lời tố giác của một gián điệp Pháp nằm trong sứ quán Đức đã phát giác một bức thư đã bị xé vứt trong thùng rác. Trong đó, lá thư bị xé có nét chữ giống hao hao nét chữ của Dreyfus. Vì thế, ông bị tố cáo trao đổi tài liệu quốc gia cho Đức. Ông bị kết tội phản quốc và phía công giáo quyết liệt kết án: Tử hình “Giu-đa”, tử hình tên Do Thái. Cuối cùng ông bị án chung thân và bị đày đi đảo Guiana, thuộc Pháp.

Sau này, Georges Picquart tìm thấy bằng chứng chính thiếu tá Ferdinand Walsin mới thực sự là kẻ có tội. Tòa án cho Dreyfus được trắng án.

Vụ án chẳng những gây bất công cho một người gốc Do Thái vốn vô tội mà còn tạo ra những xung đột chia rẽ trầm trọng về mặt xã hội, chính trị và tôn giáo ở Pháp.

Chính phủ của Émile Combes vào thời đó càng tỏ ra cứng rắn với Công giáo Vatican hơn người tiền nhiệm nên đã đưa đến sự đoạn giao giữa Tòa Thánh Vatican dưới triều của Hồng Y Pi-ô X và nước Pháp.

Sự thế tục ấy dần biến nhà thờ chỉ còn là biểu tuợng của một thời như một cái xác không hồn, đã mất đi cái hồn tính, cái thiêng liêng vốn là di sản từ xưa để lại.

Ngọn lửa thiêu hủy nhà thờ Notre Dame de Paris nếu như chỉ có nhiệm vụ thiêu hủy cái biểu tượng còn sót lại thì có gì đáng để nói?

Nhưng lạ thay, nó vẫn có giá trị như sự cảnh báo mọi người là những di sản do quá khứ để lại không dễ gì bị biến mất bởi vì đó là truyền thống, đó là trái tim của người dân Paris. Cho nên, nó cũng như nhắc nhở cái di sản tinh thần của nhà thờ Notre Dame de Paris đã từng là cái nôi tinh thần của các Đại Học Pháp và có thể bao trùm cả Âu Châu với những nhân vật như Pierre Abélard, Pierre Lombard đến Thomas d’Aquin.

Giờ đây đã hết rồi cái thời mà ngay từ bậc trung học, học sinh Pháp bắt buộc phải học tiếng La-tinh, tiếng Hy Lạp nhưng Notre Dame de Paris cũng vẫn tồn tại như một truyền thống của văn minh Hy-La dưới bóng Thánh giá.

Khi nhà thờ Notre Dame bốc cháy nhiều người dân Paris đã quỳ gối và khóc. Ai cũng đều xúc động. Có một sự truyền dẫn xúc động từ người này lây sang người khác qua những ánh mắt lo âu và cầu khẩn, người ta cảm thấy gần gũi nhau trong những giây phút như thế này, nó gắn bó người này với người kia, vứt bỏ những mặt nạ vốn làm nên sự ngăn cách thường ngày.

Hiểu theo cách nào thì một người không phải dân Paris sẽ không đủ tư cách để đưa ra những phán đoán về sự kiện. Phải là thường dân Pháp, mỗi ngày nghe tiếng chuông nhà thờ, nhìn hai ngọn tháp và một tòa lâu đài đứng sừng sững như thách đố các biến thiên lịch sử như cuộc cách mạng Pháp, Đại chiến thứ hai, v.v.

Hiểu được những tâm tình bi lụy ấy sẽ hiểu được tại sao họ tiếc nuối cái quá khứ đã có một thời huy hoàng như thế, theo họ trước sau vẫn là nét vàng son và bất di bất dịch còn phần đông những người tứ phương chỉ còn biết cúi mình trân trọng.

Sự trân trọng ấy phải được trả lại cho dân chúng Paris. Bởi vì Notre Dame Paris là của họ và là chính họ dù nay đã có nhiều đổi thay. Vì thế, phần đông không ai tin được và cũng chẳng ai muốn tin những gì đang xảy ra trước mắt. Nó quá đỗi khủng khiếp trong sự vĩ đại đang bốc cháy.

Và mọi người chỉ còn cầu mong trong đám tro tàn ấy còn hy vọng vớt vát được một cái gì đó của quá khứ như một chút gì để làm báu vật kỷ niệm.

Và cuối cùng, vừa buồn vừa vui, rất nhiều báu vật còn được giữ nguyên vẹn.

Mặt tiền nhà thờ dù bị nám đen nhưng còn sừng sững đứng đó. Cánh cửa vòm cung phía tay phải nhà thờ nhắc nhở vong linh của chàng Quasimodo, thằng gù nhà thờ Đức Bà của Victor Hugo, còn lảng vảng đâu đây, vẫn còn chỗ để về.

Nhân vật Quasimodo của Victor Hugo

Dàn đàn orgue với gần 8,000 ngàn ống đồng có âm thanh vang dội chưa bị chảy ra dưới sức nóng của ngọn lửa sẽ chờ ngày được chỉnh trang lại. Trong nỗi buồn mất mát, người ta tìm được nguồn an ủi vì có nhiều báu vật vẫn còn. Các khung cửa kính mầu mà mỗi khung cửa là một câu chuyện lịch sử phần lớn còn nguyên vẹn.

Nào là những mạo gai của Chúa, một cái đinh trên thập giá cũng như nhiều báu vật khác đã được bảo vệ. Riêng chiếc mạo gai tương truyền quấn bằng rơm và cỏ gai mà quân lính Roma dùng để nhạo báng Chúa và đã đội lên đầu Ngài thì may mắn được vị linh mục Tuyên úy lính cứu hỏa ôm chạy thoát khỏi đám cháy.

Có nhiều người thắc mắc về nguồn gốc thực sự của chiếc mạo gai này? Thật sự ra sao, báu vật ấy vẫn chỉ là một biểu tượng về sự đau đớn tận cùng của chúa Giê-su. Người ta nhắc nhở đến mạo gai ấy là nhắc nhớ đến sự thương khó của Chúa. Phần còn lại thật sự không mấy quan trọng.

Nhưng nhiều người cảm thấy đau lòng và thất vọng khi thấy cây Thánh giá trên ngọn tháp đổ sụp xuống thì chẳng khác gì một lời cảnh báo cho người dân Paris, công giáo Paris, trí thức Paris thấy rằng giờ của họ đã điểm. Họ không còn nhiều thời gian nữa để suy niệm, để ăn năn, để hối cải về những vọng động, những tham lam thế tục đã đụng chạm đến sự thiêng liêng thần thánh của nhà thờ Notre Dame.

Trong Nhà thờ Đức Bà trước và sau vụ cháy 2019.

Có thể nói tinh thần bảo trì di sản quá khứ là đặc điểm truyền thừa của người dân Pháp. Tinh thần ấy đã được chứng minh trong nhiều giai thoại trong thế chiến thứ hai. Nhờ đó, khi quân Đức thua trận rút lui, nhiều di tích lịch sử của nước Pháp, nhất là tại thủ đô Paris đều còn nguyên vẹn.

Một lần nữa cái quyết tâm của dân Pháp tu sửa lại nhà thờ Notre Dame chỉ sau một đêm khi lửa vừa được dập tắt, Tổng Thống Pháp Emmanuel Macron đã long trọng hứa, Notre Dame sẽ được tu sửa lại đẹp hơn.

Trong bài diễn văn đọc trước Hội đồng Giám Mục Pháp trước đó ngày 9-4-2018, nhằm xiết chặt mối liên hệ giữa chính quyền và giáo hội Pháp vốn bị buông lỏng trong nhiều năm qua, Tổng Thống Emmanuel Macron mong muốn: “Réparer le lien entre l’Église catholique et l’État.” (Hàn gắn lại mối liên hệ giữa Giáo Hội Thiên Chúa giáo và chính quyền).

Bởi vì, cũng theo Tổng Thống Pháp đặc điểm của tính thế tục “không có nhiệm vụ phủ nhận cái tính siêu nhiên”.

Hội đồng Giám Mục Pháp (Conférence des Evêques de France) đã hưởng ứng lời kêu gọi của Tổng Thống, kêu gọi người công giáo Pháp tham gia vào đời sống chính trị, và đem vào đó đức tin mà không còn cảm thấy lẻ loi, giáo hội không còn đứng bên lề nền cộng hòa và đã tìm lại được đúng nghĩa vai trò như muối và ánh sáng vào thế gian.

Tổng Thống Pháp nhìn nhận chính quyền và giáo hội đã có những thời kỳ băng lạnh mà mỗi bên đều tỏ thái độ bi quan yếm thế về phía bên kia. Trước mặt Geoges Pontier, Tổng giám mục thành phố Marseille, đồng thời là chủ tịch Hội đồng Giám Mục Pháp. Cả hai đều hiểu rõ rằng mối liên hệ giữa giáo hội và chính quyền đã có hố chia rẽ sâu xa mà cả đôi bên nay có bổn phận phải hàn gắn lại.

Cũng theo Tổng Thống Pháp, trong nhiều năm, giới chức chính trị đã hầu như bỏ quên không nhìn nhận vai trò của những người công giáo. Hoặc do những quyền lợi bầu cử, lá phiếu, hoặc đơn giản do số người công giáo là thành phần “thiểu số chống lại cộng hòa”.

Trong bài diễn văn, Tổng Thống Pháp cũng muốn nhấn mạnh thêm, mặc dầu ở hai thể chế hiến định khác biệt, công giáo và chính quyền đều có một tiếng nói chung chính đáng về những vấn đề thuộc quyền lợi chung quốc gia trong đó tiếng nói của Giáo hội đem đến một quan điểm nhìn về con người. Và đó là vai trò của giáo hội Thiên Chúa giáo.

Quan điểm của Tổng Thống đã được đón nhận một cách rộng rãi trong hàng giáo phẩm công giáo Pháp.

Phải chăng trận hỏa hoạn nhà thờ Notre Dame đã giúp dân chúng Paris thức tỉnh nhận ra điều gì qua đại họa lớn lao của thế kỷ này, giúp dân chúng tìm lại được gốc rễ cội nguồn, những giá trị có thể đã mất đi nay tìm lại được trong tinh thần tương thân tương ái, một “nhân bản thực tiễn” thay vì một xã hội thế tục dựa trên luật pháp phần nhiều đưa đến những xáo trộn hận thù vô phương hòa giải.

Sơ hở gây cháy Notre Dame de Paris

Benjamin Mouton, kiến trúc sư phụ trách về kế hoạch Phòng Hỏa tại thánh đường Notre-Dame Paris đã thú nhận rằng những viên chức trong toán phòng hỏa đã tính toán sai về tốc độ bắt cháy và lan nhanh chóng của ngọn lửa khắp ngôi thánh đường này, ông cho biết hệ thống phòng hỏa đã dựa trên sự quyết đoán rằng giả dụ nếu có hỏa hoạn xảy ra, thì những kèo bằng gỗ sồi cổ xưa trên mái sẽ cháy rất chậm, cho phép toán cứu hỏa đủ thời gian để dập tắt ngọn lửa.

Không giống những nơi thường đặt nặng đề phòng hỏa hoạn như tại nước Mỹ, những chiếc máy báo cháy gắn tại Notre-Dame đã không gọi trạm cứu hỏa ngay lập tức, mà chỉ có một người gác gian tại nhà thờ leo lên gác qua một số cầu thang thẳng đứng và hẹp, theo Mouton mô tả thì phải mất 6 phút mới lên đến gác nhà thờ và phải là người có một thân hình vừa vặn mới lên được khu này.

Chỉ sau khi ngọn lửa được nhìn tận mắt thì trạm cứu hỏa mới nhận được thông báo. Điều này có nghĩa rằng khi trạm cứu hỏa đáp ứng ngay không chút chậm trễ thì cũng đã trễ mất khoảng 20 phút kể từ lúc hệ thống báo động hoạt động cho đến lúc những người lính cứu hỏa đến hiện trường và leo lên gác với đồ nghề để dập tắt lửa.

Ông Mouton nói: “Tôi kinh ngạc về các kèo gỗ sồi ở Notre-Dame đã cháy quá nhanh, loại gỗ sồi cũ như thế không thể cháy như diêm quẹt được. Thật là điều rất khó hiểu.”

Nhưng các chuyên gia phòng hỏa đã cho rằng ông Mouton và nhân viên của ông đã đánh giá nhẹ rủi ro hỏa hoạn này, và phản ứng của trạm cứu hỏa cũng thật quá chậm chạp để kịp dập tắt một vụ hỏa hoạn.

Jonathan Barnett, một chuyên gia phòng hỏa có uy tín của hãng Basic Expert Úc đã nói: “Thật là vô lý, trễ 20 phút là thời gian quá dài. Một khi cái kèo gỗ sồi nặng nề bắt đầu cháy, bạn không thể nào dập tắt nó được. Vì vậy mà tôi không nghĩ ra được tại sao họ chậm trễ đến 20 phút như vậy.”

François Chatillon, một kiến trúc sư thâm niên chuyên về các dự án phục hồi những đền đài lịch sử tại Pháp cũng đã nhấn mạnh về nguy cơ hỏa hoạn của lớp gỗ sồi dưới mái chính của Nhà thờ Notre-Dame là rất cao. Ông nói “một khi nó bắt lửa, giống như khi ném một que diêm đang cháy vào trong một hộp đựng đầy que diêm vậy, rất khó để dập tắt”. Đối với ông thì cái ngạc nhiên ở đây không phải Notre-Dame đã bị cháy mà là “tại sao nó không cháy trước đó.”

Ông Mouton và nhân viên của ông không hẳn một mình phải hoàn toàn chịu trách nhiệm về những quyết định do họ đặt ra để bảo vệ một ngôi đền thờ quý giá như Notre-Dame này. Tối thiểu những kế hoạch của họ phải được cấp trên tại Bộ Văn Hóa Pháp phê chuẩn. Charlotte Hubert, người đồng nghiệp cùng nhóm kiến trúc sư lo về những đền đài lịch sử cùng với ông Mouton, đã nhấn mạnh rằng an nguy tại những đền đài như thế đã được điều chỉnh rất chặt chẽ.

Ông Hubert nói: “Vị Kiến trúc sư trưởng này đã không được trao cho những chìa khóa để thi hành nhiệm vụ đúng đắn cần phải làm.”

Nhưng, những chuyên gia về hỏa hoạn đã cho biết rằng hai người nắm chức vị cao nhất của dự án này, đó là ông Mouton và một cựu nhân viên cứu hỏa là Trung tá Régis Prunet, hình như đã tính toán sai lầm những gì cần thiết để bảo vệ nhằm tránh hỏa hoạn cho một ngôi thánh đường phức tạp, không bình thường và không thể thay thế như nhà thờ Notre-Dame.

Mouton là kiến trúc sư lo cho nhà thờ Notre-Dame từ năm 2001 đến 2013, và trong suốt thời gian ông phụ trách nhiệm vụ chỉnh đốn lại kế hoạch phòng hỏa cho ngôi thánh đường này. Ông nói: “Vấn đề phòng hỏa đã được nhắc đến trước nhất khi tôi có mặt tại hiện trường. Tôi là người lo về đề tài này từ đầu đến đuôi.”

Ông Prunet, một cựu nhân viên cứu hỏa, hiện trở thành một chuyên viên cố vấn Phòng Hỏa Hoạn cho bộ Văn hóa Pháp và đã cộng tác với nhóm Ông Mouton.

Hai ông này đã đối diện với một thử thách lớn. Ông Prunet nói trong một cuộc phỏng vấn riêng rằng “Không có lấy một kế hoạch phòng hỏa đúng đắn cho nơi đây, ngay cả đến một kế hoạch di tản khách thăm viếng nhà thờ hay bổn đạo trong trường hợp có hỏa hoạn cũng không. Ông nói tiếp: Thật là một phép lạ đã không có gì xảy ra trước đây, và “là một điều mỉa mai vĩ đại” đó là hỏa hoạn đã xảy ra quá sớm, ngay sau khi vừa có một kế hoạch phòng hỏa được hoàn tất cho ngôi thánh đường này.

Cả hai Ông Mouton và Prunet cho biết họ đã được giao phó hoàn toàn trách nhiệm tự mình thiết lập một hệ thống phòng hỏa hiệu nghiệm nhất cho thánh đường, tiền bạc không là vấn đề.

Ông Prunet còn nói thêm rằng các ống phun nước tự động đã không được dùng bởi vì chúng nó sẽ “làm ngập cả một cấu trúc, thay vào đó, cả toán đã đồng lòng dùng kế hoạch phòng ngừa và phát hiện. Đây là một lựa chọn theo ý thức.

Mỗi ngày có 2 người gác gian có mặt tại nhà thờ theo dõi cấu trúc mái nhà thờ, ngày cũng như đêm, như canh giữ một kho bạc. Cả ngôi thánh đường được bảo vệ bằng những thiết bị đo nhiệt độ và khói. Ba lần trong ngày có người leo lên gác nhà thờ để kiểm soát xem hệ thống này có làm việc không.

Ông Mouton cho biết ông đã thí nghiệm xem thời gian bao lâu để cho một trong 2 người gác gian leo lên gác nhà thờ khi ông ra dấu hiệu báo động.

Ông nói: “Công việc này cần một thời gian nhất định, người phải có hình dáng thon vừa.” “Tôi cảm thấy giải pháp này hợp lý, xét theo điều kiện các cây kèo gỗ sồi xưa không thể cháy nhanh như thế.”

Sau quyết định đó, thì hệ thống báo động cũng có vẻ như không được hoàn thiện cho lắm, bắt đầu bằng báo động lần thứ nhất xảy ra lúc 6:20 chiều.

Người gác gian leo lên đã không thấy dấu hiệu có lửa cháy, ra dấu hiệu hoàn toàn vô sự, và leo xuống khỏi gác nhà thờ.

Glenn Corbett, một phụ giáo sư chuyên về môn khoa học lửa tại Đại học John Jay College of Criminal Justice thuộc thành phố New York nói: “Nhưng khi có tiếng chuông báo động, thì điều cấp bách là xem tiếng chuông đến từ hướng nào - và tại sao - bao gồm cả việc máy báo động có thể bị hỏng hay có côn trùng bò vào hộp máy báo động khiến chuông rung.

Corbett nói: “Công việc điều tra cho lần báo động đầu tiên đã không đầy đủ. Đó rất có thể là lỗi lầm lớn nhất họ phạm phải.”

Vào lúc đó, cứ cho rằng ngọn lửa đâu đó trên gác đang cháy âm ỉ và đã bắt đầu cháy lan, cho dù người ta vẫn chưa khẳng định được ngọn lửa bắt nguồn từ đâu.

Các chuyên gia về ngành Phòng Hỏa đã cố gắng tìm hiểu xem bằng cách nào mà Ông Mouton đã tin tưởng rằng các khúc gỗ cổ xưa rắn chắc bắt lửa rất chậm. Corbett cho biết: theo truyền thuyết lâu đời, có những tòa nhà toàn bằng gỗ, kiến thiết vào thế kỷ 19 thỉnh thoảng được cho là bắt lửa rất chậm.

Ông Barnett, một chuyên gia người Úc, nhấn mạnh rằng: thời gian để ngọn lửa thiêu hủy hoàn toàn một khúc gỗ lớn thì khác với phép tính về tốc độ lan của một ngọn lửa.

Ông Barnett nói: “Ông ta đã tính sai diện tích của một mặt phẳng rộng lớn. Nơi có nhiều năng lượng khiến lửa lan đi rất nhanh.”

Vào thời điểm chuông báo động rung lần thứ hai vào lúc 6:43 chiều, một người gác gian trèo lên các cầu thang nhà thờ lần thứ hai, lúc đó ngọn lửa đã biến thành một đám cháy lớn.

Sau cùng, điện thoại gọi đến được Sở cứu hỏa thành phố vào lúc 6:51 chiều.

Guillaume Poitrinal, Giám đốc Fondation du Patrimoine, một tổ chức chuyên bảo vệ kiến trúc di sản nước Pháp nói: “Chúng ta đã có thể tránh được tai họa này với một hệ thống phát hiện tân tiến.”

Phát hiện sớm là kỹ thuật khám phá hơi khói do hãng Siemens phát minh vào năm 2013, nhưng hãng này nói họ chưa ký kết gì với Nhà thờ Notre-Dame nên không thể trả lời về những câu hỏi liên quan đến sự hoạt động của sản phẩm này.

Gabriel Plus, một phát ngôn viên cho Liên Đoàn Cứu Hỏa thành phố Paris đã khẳng định: Những chiếc máy báo động hỏa hoạn tại Pháp không bao giờ báo động trực tiếp đến trạm cứu hỏa vì “Người ta có thể cho rằng là báo động giả, đó là lý do tại sao nhân viên cứu hỏa yêu cầu cho người kiểm soát lại”. Còn có một giải pháp khác: Cho phép các nhân viên cứu hỏa đóng đô ngay tại hiện trường. Những tòa nhà có “rủi ro hỏa hoạn cao”, thỉnh thoảng có sự hiện diện của nhân viên cứu hỏa như viện bảo tàng Louvre, Tòa án Paris, Tòa nhà Quốc Hội và Thư viện Quốc gia, nhưng nhà thờ Notre-Dame lại không nằm trong danh sách này.

Mouton cũng công nhận rằng những nhân viên cứu hỏa túc trực là giải pháp tin cậy duy nhất để bảo đảm tránh được tổn thất do hỏa hoạn gây ra, nhưng ông nói điều này bất khả thi khi mà “chuông báo động có khả năng reng khắp thành phố Paris và những khu đô thành lân cận.”

Ông nói thêm đành phải chấp nhận một số rủi ro. “Mọi thứ đều là tương đối.”

Trả lời câu hỏi liệu có một kế hoạch Phòng hỏa khác hơn cho hiện tại, dựa trên những gì vừa xảy ra?

Ông trả lời: “Dĩ nhiên những giây phút đầu tiên tối quan trọng, hệ thống phát hiện hỏa hoạn vẫn như cũ, nhưng hệ thống hồi báo/phản ứng phải đổi thay.”

Tổng hợp

APP ILIXX Admin