Khi bạn vừa đặt chân đến Mỹ cuộc sống hầu như sẽ khác hẳn. Nhà cửa cách biệt, lối sống khép kín, hàng xóm láng giềng kế bên mà hầu như xa lạ lạnh lùng. Mỗi khi đụng mặt gặp nhau, tốt lắm là hé nụ cười và gật cái đầu chào cho có lịch sự. Cuộc sống lẻ loi, dù rằng mọi thứ cái gì cũng có. Chỉ thiếu mặn mà tình nghĩa tương lân.

Tuy nhiên, dần rồi cũng quen. Và càng ngày càng khám phá ra không hẳn là đúng như vậy. Không hẳn ai sống mặc ai mà hình ảnh nếp sống của quê nhà vẫn còn ở đâu đó. Vẫn có tình bạn hữu, vẫn có tình lối xóm láng giềng. Đôi khi vẫn có “tối lửa tắt đèn” giúp nhau mỗi khi nhà hàng xóm hữu sự. Nhà có người bệnh bất ngờ, láng giềng gọi giùm xe cấp cứu. Nhà có đạo tặc, có cướp bóc, hàng xóm cũng giúp đỡ tận tình.

Ở bên xứ ta, nhất là đối với người dân vùng quê thường hay dị ứng không mấy thiện cảm với chợ trời. Vì nghĩ rằng chợ trời là nơi mua bán thiếu lương thiện, lường gạt, gian manh, giả dối, chụp giật, ma mãnh v.v… và những gì ở chợ trời thì hầu như là tạp nham. Cũng từ đó mà người dân quê hiền lành, chất phác rất e ngại chợ trời.

Ngại thì ngại nhưng nhiều khi vẫn cần vẫn đến vì ở chợ trời có nhiều thứ dễ mua, dễ bán. Mất một món đồ gì đó, không biết phải làm cách nào, người ta đến chợ trời. Không phải để tìm lại món đồ bị mất - nhưng đôi khi lại thấy đúng nó! - mà là có thể tìm được thứ tương tự thay thế, giá lại rẻ, về dùng cũng còn tốt, vì thế mà chợ trời luôn luôn được chiếu cố.

Đừng tưởng rằng cái thứ chợ xô bồ chỉ có ở những nước lạc hậu, chậm tiến. Mỹ cũng có lắm chợ trời, và chợ trời vẫn luôn tấp nập người mua kẻ bán. Có đìều là chợ trời ở Mỹ vẫn có khuôn khổ luật lệ của nó.

Một cái chợ mà luôn đáp ứng khá đủ cho nhu cầu từ thượng vàng đến hạ cám, giá lại rẻ, dễ mua thì chắc rằng không thể vắng bóng người Việt.

Cũng như bao sắc dân khác, cộng đồng người Việt thành hình, hình ảnh quê nhà rải rác khắp nơi đều có. Sau một thời gian, những cọng rau ngò, mồng tơi, húng quế, những thứ tưởng chỉ có ở miền quê đất Việt xa xôi vậy mà bây giờ chúng đang hiện hữu khắp nơi trên đất Mỹ, bất cứ chỗ nào có người Việt. Hình ảnh quê hương như luống rau, vườn cây ăn trái, vườn hoa kiểng bây giờ ở Mỹ đang hiện điện ở từng căn nhà và có cả ở… chợ trời.

Chợ trời Berryessa ở San Jose là một trong những chợ trời lớn nhất ở California, lớn nhất ở Mỹ mà cũng có thể là lớn nhất thế giới. Nằm ở trung tâm của vùng đông bắc San Jose ở California, chợ do ông George Bumb sáng lập vào năm 1960, sau khi đến Pháp rồi về lập chợ giống chợ trời Saint Ouen ở thủ đô Paris của Pháp.

Chợ trời Berryessa quả là to lớn và vĩ đại. Một khu vực vô cùng rộng, đi hoài không hết, bán đủ thứ, và đông nghẹt mọi sắc dân, có hơn 2.000 chủ sạp, nhỏ có, lớn có, tùy lúc, tùy thời, tùy chỗ, bán hầm bà lằng đủ thứ trên đời. Chợ trời Berryessa gần như lớn ngang ngửa với chợ Rose Bowl Flea Market với 2.500 gian hàng ở Los Angeles. Người ta bán, ngưới ta đến đó để mua, để đi chơi, ngay cả du khách khắp các châu lục cũng đến xem cho biết. Một khu chợ quá ồn ào, quá náo nhìệt, quá là đông vào các ngày cuối tuần. Và trong số đó, người Việt mình cũng không ít, cả bán lẫn mua.

Chợ bán các hàng hóa khác nhau, từ đồ trang sức, đồ nội thất, đồ sưu tầm, quần áo, đến trái cây, rau quả, đồ chơi, sách, xe hơi, thiết bị âm thanh nổi ô tô, đồ dùng vệ sinh, tác phẩm nghệ thuật, dụng cụ, mỹ phẩm... một khu chợ thường xuyên có gần cả trăm ngàn người mua bán.

Dù chủ yếu chỉ mua bán vào 2 ngày cuối tuần - nhưng chợ bán cả thứ tư, năm và thứ sáu, nhưng không đông lắm. Chợ Berryessa đã giải quyết một số khá lớn công ăn việc làm, trong số này có người Việt định cư trên đất Mỹ - là người ở lâu cũng như người mới đến.

Bán ở chợ trời, một vốn bốn lời. Không cần phải có vốn nhiều lắm, dĩ nhiên có vốn nhiều thì bán nhiều, nhưng nếu vốn ít, chỉ cần có 5-7 ngàn đô là có thể mướn một ô nhỏ mua hàng về bán. Thậm chí có người không có vốn, nhờ bà con, bạn bè giúp đỡ mua giúp một ít đồ lặt vặt, mướn một ô trống giá 25 đô/ngày, chịu khó ngồi bán suốt ngày cũng kiếm được gần trăm đô tiền lời. Siêng năng tích lũy gầy dựng, dần dần mở mang thêm nữa, có nhiều người bây giờ khấm khá cũng nhờ bước đầu ở chợ trời.

Đó là nói về làm chủ, còn làm công thì quá dễ. Muốn tìm việc, chỉ cần đi dạo một vòng, thấy chổ nào “coi được mắt” là vào xin việc. Tiếng Anh chỉ cần bập bẹ, biết đếm, biết tính, biết chào hỏi, biết gọi mời là OK. Người ta lúc cần, vẫn mướn. Mướn là trả bằng tiền mặt, dễ dàng và thích hợp vô cùng cho những di dân mới đến trong cơn túng thiếu, đang còn hưởng trợ cấp.

Thế nên người Việt mình đâu dễ gì bỏ qua cơ hội làm ăn như vậy. Chợ trời đã góp phần không nhỏ, đỡ đần không ít cho cuộc sống người dân xứ lạ mới đến định cư.

Theo thời gian, cuộc sống được cải thiện dần, dẫu có khá lên người ta vẫn không rời bỏ chợ trời. Và càng khám phá thấy rằng chợ trời còn mang sắc màu tình tự quê hương. Ai có dịp ghé qua chợ trời đến khu bán hoa màu, rau quả thì sẽ rõ. Thỉnh thoảng bắt gặp một quang cảnh không khác gì ở Việt Nam.

Chợ trời cung cấp thực phẩm tươi, không thiếu những thứ xuất phát từ “cây nhà lá vườn” mang đến. Chợ trời bán cả rau củ, hoa màu, trái cây, thực phẩm tươi sống như gà, vịt, cá… Và đi chợ trời như là một thói quen không thiếu được trong nếp sống và sinh hoạt của người Việt.

Người Việt quen sống với ruộng vườn, đi đến đâu cũng mang theo hình ảnh của quê hương, có thể nói là mang theo cả luống rau, liếp cải, vườn cây. Những thứ mà bao đời đã gắn bó thiết tha với họ trong cuộc sống. Người Việt ở Mỹ, khi đã khấm khá, có nhà, có đất là hầu như luôn lập một khu đất trồng trọt quanh nhà.

Họ trồng đủ thứ. Trồng không phải chỉ để ăn - vì thực phẩm không thiếu mà trồng để có một mảnh vườn - trước tiên là để vận động cơ thể, tránh cảnh ăn không ngồi rồi đối với người lớn tuổi. Trồng để vun vén mầm xanh. Trồng để thấy mình còn gần gũi với quê hương với những cọng rau và cây trái, một giàn bầu xanh oằn trái, một giàn mướp trổ bông sau nhà, những cây bưởi, cây chanh, cây ổi, cây mãng cầu trỉu quả. Đó là hình ảnh thân thương của quê nhà khi đang sống giữa quê người.

Trồng để có niềm vui, niềm vui cho mình và cho người khác. Nhiều quá ăn không hết, hái đem biếu người thân quen, cho bè bạn. Của không đáng là bao nhưng rất quí vì mang hương vị quê nhà.

Và khi nào cây trái có nhiều là hái xuống đem đi bán ở … chợ trời!

Cũng không phải đem bán để kiếm từng đồng cắc mua quà cho con cháu, mua gia vị mắm muối như hồi ở Việt Nam thuở xa xưa còn nghèo khó, mà là đem ra chợ trời để bán cho vui, có khi vừa bán vừa cho cũng được. Cho tặng những người đồng hương. Ai cũng thích, ai cũng quí.

Ở nước Mỹ thức ăn thừa thãi, giá cả so với thu nhập hằng ngày cũng không đắt nhưng hầu hết thực phẩm phải qua đông lạnh, phải qua chế biến nấu chín sẵn, hương vị phẩm chất đã bị giảm đi khá nhiều. Trái nhãn, sầu riêng, măng cụt từ quê nhà khi qua đến Mỹ, mua trong siêu thị đem về ăn nhạt nhẽo không còn mùi vị. Con cá cũng vậy qua đến Mỹ đã mất khá nhiều vị tươi ngon.

Vì thế mà dẫu thức ăn có thừa mứa, thực phẩm có dồi dào nhưng vẫn thấy thiếu, đó là thiếu cái hương vị đậm đà, thiếu cái mặn mòi, thiếu cái chất quê hương. Cho nên còn gì bằng một trái bầu trồng vườn nhà mình, vừa hái xuống đem vào luộc hoặc nấu canh. Vị ngọt sớt, hương thơm lừng, đậm đà chất quê hương. Cũng vì thế mà ai ai cũng thích, thích hương vị tươi sống, thích đi mua chất tươi ở chợ trời.

Mỗi buổi sáng sớm cuối tuần, khu chợ trời luôn đông đúc, tấp nập. Hình ảnh cũng thật là thân quen với từng nhóm, từng cụm, từng sạp bày bán rau quả, cây trái, thịt cá dọc bên đường. Từng sắc dân, từng chủng tộc, và cũng từng loại thực phẩm thích hợp, dân tộc nào cũng có thức ăn quen thuộc của dân tộc đó. Nhất là mấy bà người Việt, cũng khăn choàng, lụp xụp chiếc nón lá xem ra chẳng giống ai vậy mà duyên dáng, ngồi bên mớ hành, mớ đọt bí, mớ rau lang góp phần cho quang cảnh thêm sinh động.

Chợ trời ở Mỹ không có chuyện gian dối. Bán, mua vẫn sòng phẳng, tiền nào của nấy. Không phải quá tốt và cũng không quá tệ và cũng ít có ai bịp bợm, lừa gạt. Cung cách làm ăn cũng sòng phẵng và thật tình, dù rằng cũng nói thách và trả giá như ai. Nói chung việc mua bán vẫn đề huề thuận mua vừa bán, tuy mang tiếng là “chợ trời” nhưng mà đâu đó đều rõ ràng, có luật lệ, có kiểm soát, có an ninh.

Trên một đất nước văn minh, dù là chợ trời cũng vẫn có sắc thái dáng vẻ của văn minh.

Tổng hợp theo ND

APP ILIXX Admin