Rất ít nơi trên thế giới có phong cảnh độc đáo hấp dẫn, dễ lôi cuốn như sa mạc Sahara ở Mauritani, nhưng bất ngờ hơn đó là một chuyến du lịch gia đình đầy chất phiêu lưu huyền bí lại có giá rất phải chăng ít nơi nào sánh bằng.

Nghe thấy tiếng hét chói tai bên trong một căn phòng bằng đá không có cửa sổ, sau đó tiếng trống gõ dồn dập liên hồi.

Tò mò ghé mắt nhìn vào trong, tôi giật mình khi thấy một phụ nữ nằm lăn trên đất, đầu trùm một chiếc khăn che kín mặt. Tôi lúng túng khi được biết rằng tất cả những ồn ào vừa xảy ra là người ta đang chuẩn bị cho một đám cưới và người nằm dưới kia chính là cô dâu: theo truyền thống, cô dâu phải che mặt trong ba ngày trước lễ cưới. Căn phòng nằm trong một ngôi làng nhỏ giữa những ốc đảo gần thị trấn cổ Chinguetti. Gia đình chúng tôi đang du lịch quanh những đụn cát vàng trải dài vô tận ở Adrar, vùng đất có nhiều thị trấn cổ xưa của Mauritani.

Không khó để xác định Mauritania trên bản đồ thế giới. Nằm ở phía nam của Tây Sahara và bắc của Sénégal, bờ biển phía tây Châu Phi. Mauritani rộng lớn, địa hình bằng phẳng trống trải và toàn … sa mạc!

Nhiều năm trước tôi đã đến Nigeria theo chân một đoàn lữ hành buôn muối băng qua Sahara, chuyến đi đó tận bây giờ vẫn còn sức hấp dẫn.

Đây là Mauritania, một đất nước nơi bạn có thể bắt đầu khám phá sa mạc Sahara mà không tốn quá nhiều tiền nếu bạn dự định làm một chuyến phiêu lưu đáng nhớ trong kỳ nghỉ hè cho gia đình. Mauritani là một đất nước rộng lớn ở Adrar không có sốt rét. Tôi đã book chuyến đi với đại lý hãng du lịch Chinguitty Voyages, họ đã sắp xếp mọi thứ đầy đủ cho chúng tôi: một chiếc xe 2 cầu chạy sa mạc, một tài xế, một hướng dẫn viên nói tiếng Anh và một đầu bếp.

Nouakchott, thủ đô của Mauritani toàn nhà thấp tầng xây lộn xộn trên đất cát sa mạc nhìn thẳng ra Đại Tây Dương. Chúng tôi trải qua đêm đầu tiên tại nhà khách Auberge Diaguili, chủ nhà khách này là một cặp vợ chồng người Pháp gốc Mauritania. Nhà trọ nằm trên con phố yên tĩnh, nội thất đầy đủ, trước nhà nhìn ra là một dải cát mênh mông. Trang phục ở Mauritani, đàn ông thường mặc áo choàng dài hai màu trắng và xanh da trời, ánh mắt xa xăm bên dưới lớp khăn xếp đội trên đầu, cát trắng sạch mịn màng, không có dấu chân người, không bãi cỏ, gió lùa cát làm thành từng đụn lớn.

Noukachott mang nét văn hóa du mục mãnh liệt với những chiếc lều được dựng lên giữa phố, từng đoàn lạc đà đi lang thang, lừa dùng kéo xe. Một đoạn đường dài dựng toàn lều, có nhiều nhóm người tụ tập uống sữa lạc đà, phía xa có vài người dắt lạc đà uống nước bên cạnh cái giếng nước công cộng.

Nằm bên bờ biển nhìn thẳng ra Đại Tây Dương, vào cuối những năm 1950, Nouakchott chỉ là một làng chài, gần đây nó phát triển rất nhanh, tuy cuộc sống người dân bị ảnh hưởng mạnh bởi hạn hán và sa mạc hóa nhưng đây là nơi giàu nhất của Mauritani.

Thị trấn Chinguetti, từng là một trung tâm học tập Hồi giáo nổi tiếng, hiện đang bị sa mạc khai hoang.

Năm 2008, cuộc đua xe đường dài sa mạc Dakar Rally đi qua Mauritani đã bị hủy vì e ngại khủng bố, sau đó được tổ chức ở Nam Mỹ. Nhiều chính phủ từng khuyến cáo công dân không nên đi du lịch Mauritani, tuy nhiên một số người nước ngoài đến làm việc ở đây, họ đảm bảo rằng thực tế không có gì nguy hiểm, Tây Ban Nha đã dỡ bỏ lệnh cấm nên chắc chắn an toàn.

Chuẩn bị bữa trưa, ngồi khoanh chân ăn trên mặt đất.

Sáng hôm sau, chúng tôi bắt đầu lái xe vào sa mạc, hướng về phía bắc băng qua những ngôi làng bị gió cát tàn phá, con đường trải nhựa nhanh chóng phủ toàn cát. Chúng tôi dừng lại dọc đường để ăn trưa trong một ngôi nhà vách đất có thảm trải trên sàn trong khi bão cát nổi lên bên ngoài, mọi người ngồi khoanh chân trên sàn ăn bốc bằng tay.

Thật kinh ngạc khi sống trong một túp lều ở nơi hẻo lánh như vậy, tiếp tục chuyến hành trình không một bóng người, chỉ có thảo nguyên rộng với nhiều bụi cây keo xen lẫn cát trong không gian bằng phẳng bao la, chúng tôi lái xe ngang qua những vách đá dựng đứng cao chót vót, xuyên qua vùng núi đá tiến đến hẻm núi Amogjar, phong cảnh ở đây tựa như bang Utah.

Sa mạc Sahara mênh mông như muốn nuốt chửng Chinguetti, một thị trấn nằm cuối con đường khắc nghiệt xuyên qua Mauritania.

Là một ngã tư quan trọng đối với các chuyến buôn muối chất đầy trên lưng lạc đà, Chinguetti là một trong bốn thị trấn thương mại có kiến trúc xây dựng nhà ở kiên cố bằng đất đá, cùng với Ouadane, Tichit và Oualata, nó hiện được xem là thị trấn linh thiêng thứ bảy của đạo Hồi - trở thành trung tâm khảo cổ và là nơi dừng chân của những đoàn hành hương đến Mecca. Thư viện cũ ở Chinguetti chứa đầy sách cổ về thơ ca, thiên văn học, sách được khắc bằng vàng bọc da, thư viện Fondation al Ahmed Mahmoud có nhiều sách cổ được cất giữ trong hộp cạc-tông bám đầy bụi.

Một thư viện tại Chinguetti

Chinguetti có từ thế kỷ thứ 9, từng là một đô thị thịnh vượng thời trung cổ nơi sinh sống của 20.000 cư dân, thời đó nó là một trung tâm về khoa học, tôn giáo, luật pháp, y học, toán học và thiên văn học ở vùng Tây Phi. Kiến trúc nhà ở Chinguetti có những cánh cửa gỗ dẫn vào một khoảng sân lộ thiên, giờ đây hầu hết nhà cửa đều bỏ hoang, thị trấn bị bao vây bởi các cồn cát sa mạc lan rộng về phía nam với tốc độ 30 dặm một năm. Ngay tại trung tâm của thị trấn có một nhà thờ Hồi giáo bằng đá ngả vàng trong ánh mặt trời, vài người đàn ông ngồi xổm bên ngoài tụng kinh cầu nguyện. Băng qua một dải cát rộng là dấu tích của một con sông cạn nước, chúng tôi tiến vào một khu thị trấn mới có nhiều nhà xây bằng đá, cửa sổ thấp để chống nóng, tường nhà khắc nhiều họa tiết truyền thống. Nhiều dự đoán cho thấy thị trấn biệt lập này sẽ bị chôn vùi không còn dấu vết trong vài thế hệ nữa. Chinguetti có lẽ là nơi cuối cùng và duy nhất trên Trái đất mà bạn sẽ tìm được một vài thư viện sách cổ cực hiếm.

Ngày nay, tất cả những gì còn sót lại của “thành phố học thuật” này chỉ là những con đường vắng vẻ không có bóng người, rất nhiều ngôi nhà bằng đất bị bỏ hoang bởi gia chủ người Moorish đã đi nơi khác sinh sống, một vài bảng hiệu được vẽ nguệch ngoạc tạm bợ trên các ô cửa.

Không thể tin được với vẻ hoang tàn trước mắt, đằng sau những bức tường đất này là 6.000 cuốn sách cổ cực hiếm, nhiều cuốn được giữ gìn cẩn thận từ thế kỷ thứ 9 trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt không khí sa mạc khô nóng.

Vào những năm 1950, Chinguetti có ba mươi thư viện thuộc sở hữu gia đình, nhưng hạn hán nghiêm trọng đã đẩy phần lớn cư dân rời bỏ thị trấn tìm đi nơi khác, khi ra đi họ đã không quên mang theo những cuốn sách được lưu truyền từ nhiều thế hệ trong dòng họ.

Ngày nay vẫn còn gần chục thư viện nằm trong khu phố cổ, phục vụ cho các học giả thỉnh thoảng đến thăm thị trấn bị cô lập này nhưng chủ yếu là cho khách du lịch chiêm ngưỡng các văn bản vô giá và cảm nhận lòng hiếu khách truyền thống của Chinguetti.

Thư viện nơi có bộ sưu tập quan trọng nhất trong khu phố cổ và được coi là một trong những thư viện lâu đời nhất của đạo Hồi, thuộc sở hữu của gia đình Mohammed Habbot. Có một số bản thảo quan trọng nhất thế giới về tôn giáo, khoa học và văn học, các cuốn sách được viết trên da linh dương bìa làm bằng da dê. Thư viện đang cất giữ bộ sưu tập 1.600 cuốn sách được đặt trên kệ gỗ, bố trí có phần giống với một thư viện truyền thống, có tủ hồ sơ và bàn đọc sách.

Một số ít thư viện khác vẫn còn tồn tại ở Chinguetti, đó là những thư viện nguyên bản thời trung cổ, lưu giữ những cuốn sách cổ trong các bìa cứng xếp trên kệ đất rất dễ bị hư hại bởi các yếu tố môi trường tồi tệ nhất. Chinguetti là nạn nhân của biến đổi khí hậu vì tình trạng sa mạc hóa và bão cát thường xuyên.

Cách tốt nhất để ngăn chặn sự hư hỏng cho những cuốn sách vô giá này là hạn chế tiếp xúc với ánh sáng và bụi. Nhưng đối với một số ít cư dân còn lại của Chinguetti, du lịch là kế sinh nhai của họ, những người thủ thư có nhiệm vụ phải mở những văn bản cổ xưa để khách du lịch được xem, vô hình trung lại làm hỏng sách thêm từng ngày.

Nhận thấy tình trạng nguy cấp của thị trấn, UNESCO đã công nhận Chinguetti là Di sản Thế giới. Trên các bức tranh được tìm thấy trong các hang động có từ thời kỳ đồ đá gần Chinguetti, mô tả khu vực này từng là một đồng cỏ tươi tốt, có nhiều động vật hoang dã. Tuy nhiên, việc bảo quản các tài liệu vô giá đòi hỏi sử dụng công nghệ tiên tiến nhưng với tình trạng hỗn loạn chính trị như hiện nay đang gây khó khăn cho vùng Tây Phi cho thấy số phận của các thư viện ở Chinguetti có vẻ ít được hứa hẹn sẽ nhận điều gì tốt đẹp, có vẻ chúng chỉ được xem như những hiệu sách cũ của tư nhân không hơn không kém.

Quang cảnh nhìn từ nhà khách La Geula, Chinguitti.

Đến Chinguetti, chúng tôi nghỉ tại khách La Gueïla nằm ngay trục đường chính của thị trấn, nhà khách xinh xắn có một đài phun nước nhỏ, nhiều dàn hoa giấy tươi tốt trong khu vườn được chăm sóc cẩn thận, Sylvette phục vụ chúng tôi bữa sáng bằng món mứt tự làm. Đến từ Pháp và rất yêu Sahara, Sylvette thích sống trong các sa mạc tại Algeria, Mali và Nigeria. Buổi chiều chúng tôi leo lên tòa tháp để nhìn quanh thị trấn rồi dùng bữa tối dưới ánh bạch lạp.

Chúng tôi chơi trượt cát hàng giờ phía ngoài thị trấn, leo lên đỉnh một cồn cát khổng lồ tận hưởng không gian rực rỡ ánh nắng, cát mịn lọt qua kẽ chân. Tối đó Sylvette tổ chức một dạ tiệc truyền thống của người du mục - méchoui, thức ăn là món dê thui.

Từ Chinguetti, chúng tôi cưỡi lạc đà vào sâu trong sa mạc, không có gì ngoài ánh mặt trời chói chang, đột nhiên thấy một ốc đảo cây cối xanh tốt có một cái giếng lớn nước trong vắt. Gần đó xuất hiện vài cái chòi được làm từ cỏ lạc đà, tôi ghé vào ngay lập tức cảm thấy rất mát mẻ, đó là Jardin Kimo.

Jardin Kimo

Tiếp tục hành trình khám phá, từ giã Sylvette chúng tôi tiến về phía đông bắc đến tận Ouadane có vị trí xa nhất ở cuối hành trình, tài xế khéo léo lách qua biển cồn cát. Chúng tôi dừng xe, Zac, bốn tuổi, nhảy xuống dắt một con lạc đà cho tôi chụp tấm ảnh. Ouadane là một thị trấn cổ được xây dựng từ đất nung, cả thị trấn mọc lên giữa hoang mạc hòa quyện vào khung cảnh có các vách núi đá xung quanh.

Bé Zac dắt một con lạc đà ở Sahara.

Nhà khách Vasque ở Ouadane

Phụ nữ trẻ ở Ouadane khoe hình xăm henna truyền thống.

Chúng tôi dừng chân tại nhà khách Vasque do Zaida quản lý, bà là người Haratin, một nô lệ tự do trong hệ thống giai cấp phức tạp Mauritani. Ở Vasque, chúng tôi làm quen vài vị khách khác đến từ Bồ Đào Nha, Isabel có một cửa hàng bán quà lưu niệm, tác phẩm nghệ thuật và đồ cổ có nguồn gốc địa phương, một người Pháp dạy học ở thủ đô Nouakchott.

Chúng tôi dành cả ngày để đi dã ngoại trên sa mạc dưới bầu trời xanh ngắt, đến thăm trường Quranic - nơi dạy trẻ em học kinh Koran, trèo lên mái nhà nhìn ra tháp đá Hồi giáo, đến thăm ngôi nhà cổ nhất bây giờ là một bảo tàng.

Trên cồn cát gần Tergit.

Cắm trại tại Tergit.

Hành trình trở về, chúng tôi ghé vào Tergit, đây là một ốc đảo xanh tươi lọt thỏm trong một khe núi. Chúng tôi đi dọc theo một con suối nhỏ, có mấy đứa bé cười thích thú khi đang ngâm châm cho đàn cá rỉa. Đêm đó, chúng tôi tổ chức cắm trại giữa cồn cát, bao quanh là những dốc đá gợn sóng trong không gian tĩnh mịch. Chúng tôi cảm nhận rõ cuộc sống thật yên bình hết cỡ, bây giờ là lúc để nhâm nhi tách trà nóng trong tiếng củi nổ lách tách trên nền cát, nhìn ngắm muôn vàn tinh tú lấp lánh trên bầu trời đêm trong lòng một sa mạc hoang vu lớn nhất hành tinh.

Lúc mặt vừa trời lặn, Mohamedou, Mohamed Lemine và Saliq cúi đầu đồng thanh cầu nguyện, họ theo đạo Hồi, tôi không thấy hình ảnh gì giống khủng bố trong họ. Ba người đàn ông chăm sóc chúng tôi, hình thành tình một bạn bền chặt và giá trị hơn hẳn những bữa tiệc ngon nhất trên sa mạc.

Một chuyến du lich tám ngày với hãng Voyuitty Voyages có giá 2.000 bảng Anh áp dụng cho một gia đình bốn người, chuyến đi bao gồm một hướng dẫn viên, một nấu ăn, một tài xế, một xe chạy sa mạc, chỗ ở và một số thực phẩm vật dụng đem theo.

Nếu tách ra đặt riêng, nhà khách Diaguilli tính phí 55 bảng một đêm cho phòng gia đình, La Gueïla và Auberge Vasque đồng giá 30 bảng. Thuê một chiếc xe 4 bánh kèm tài xế có giá 65 bảng mỗi ngày, hướng dẫn viên 20 bảng. Các chuyến bay khứ hồi của Royal Air Maroc đến Nouakchott quá cảnh Casablanca có giá khoảng 595 bảng. Chuyến du lịch tương tự được Native Eye Travel có trụ sở tại Vương quốc Anh, tổ chức riêng cho từng gia đình với giá 5.200 bảng hoặc 2.499 nếu ghép đoàn. Thị thực được cấp tại sân bay với giá 120 euro. Thời gian tốt nhất để du lịch là cuối tháng 10 đến đầu tháng 4 năm sau.

APP ILIXX Admin